Το πολιτικό μνημόσυνο του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και η ηχηρή απουσία

Στα έδρανα των αξιωματούχων τα παιδιά, τα εγγόνια και τα δισέγγονά του, ενώ στα θεωρεία πολλοί από τους στενούς συνεργάτες και φίλους του. Από τη συνεδρίαση απουσίασε η Κοινοβουλευτική Ομάδα της Χρυσής Αυγής, ενώ σχολιάσθηκε και η απουσία του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά.

Ο πρωθυπουργός, κατά την ομιλία του, ουσιαστικά άδειασε τον αναπληρωτή υπουργό Υγείας Παύλο Πολάκη για τα όσα είχε γράψει στη σελίδα του στο Facebook πριν από την ταφή του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, τονίζοντας πως ο εκλιπών «απέφυγε να υιοθετήσει την μισαλλοδοξία».

Στις παραφωνίες, όχι μόνο ένα κομμάτι της ομιλίας του Πάνου Καμμένου και η αναφορά στη σύσκεψη των Πολιτικών Αρχηγών το 1992 για το Σκοπιανό (που προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Αλέκας Παπαρήγα αλλά και της οικογένειας Μητσοτάκη) αλλά και τα… «φάλτσα» (μικρότερης πολιτικής έντασης) του Βασίλη Λεβέντη και κυρίως οι δύο αναφορές που έκανε ο πρόεδρος της Ένωσης Κεντρώων λέγοντας πως ο Μητσοτάκης αδίκησε τον εαυτό του με την αποστασία από τον Γιώργο Παπανδρέου και ότι βιάστηκε να γίνει πρωθυπουργός πηγαίνοντας τη χώρα τρείς φορές σε εκλογές.

Ο Αλέξης Τσίπρας ξεκίνησε το πολιτικό αντίο στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη λέγοντας πως είναι «κοινή ομολογία ότι υπήρξε ένας πολιτικός που άφησε έντονο το πολιτικό του στίγμα στη νεώτερη ιστορία. Σε μια περίοδο έντονης πολιτικής αναταραχής και αποσταθεροποίησης αλλά και τις προσπάθειες που κατέβαλε για την εμπέδωσης της Δημοκρατίας από τη Χούντα… Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ανήκει πλέον στην ιστορία και η ιστορία ακούει προσεκτικά και τους επικριτικές και τους υποστηρικτές. Δεν κρίνει αλλά καταγράφει.

Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ανέλαβε πλήρως την ευθύνη όλων των πολιτικών του επιλογών ακόμα και των πιο δύσκολων και αμφιλεγόμενων. Και αυτό κανείς πρέπει να του το αναγνωρίσει. Για την Αριστερά ήταν ένα αντίπαλος αλλά πρέπει να του αναγνωρίσουμε ότι κατά τη Δικτατορία εργάστηκε για τη διεθνή καταδίκη των Συνταγματαρχών Αναγνωρίσθηκε ως άνθρωπος αλλαγμένος από εμφυλιακές φοβίες και προκαταλήψεις, ανοικτός στο διάλογο. Σήμερα αυτά μπορεί να θεωρούνται δεδομένα αλλά στο κλίμα της εποχής δεν ήταν…

Ως αρχηγός της ΝΔ αναγνώρισε την ανάγκη να απαλλαγή το κόμμα του από κατάλοιπα και να κινηθεί πάνω από διαχωριστικές γραμμές του παρελθόντος. Η επιλογή αυτή πρέπει να αναγνωριστεί ως μια θετική προσφορά για την εμπέδωση της Δημοκρατίας. Υπήρξε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης σε μια δύσκολη περίοδο και ανέδειξε τον κοινοβουλευτισμό του… Υπήρξε ένα σοβαρός και υπολογισμός πολιτικός αντίπαλος».

Για την περίοδο ‘91-‘93 είπε πως «δεν θα προχωρήσω σε κρίσεις για αυτή την περίοδο. Σε ό,τι αφορά την πρωθυπουργία του οφείλω να του πιστώσω τους χαμηλούς τόνους στην εξωτερική πολιτική σε μια περίοδο που οι εθνικιστικές απόψεις απειλούσαν την σταθερότητα της γειτονίας μας… Ο θάνατός του κλείνει μια ιστορική περίοδο… ήταν ένας πολύ ικανός αντίπαλος της Αριστεράς αλλά αταλάντευτος κοινοβουλευτικός που δεν δίστασε να αναλάβει πολιτικά ρίσκα από την δεκαετία του ‘60 έως και την εποχή της μεγάλης πόλωσης του τέλους της δεκαετίας του ‘80. Ένας εξαιρετικός κοινοβουλευτικός άνδρας και ρήτορας, που απέφυγε να υιοθετήσει την μισαλλοδοξία ως εργαλείο. Και αυτό είναι μια αξιομνημόνευτη παρακαταθήκη για τη Δημοκρατία, το πολιτικό σύστημα και τον πολιτικό πολιτισμό… Να θυμόμαστε τον εκλιπόντα και την παρακαταθήκη που αφήνει πίσω του..».

Ο γιος του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και πρόεδρος της ΝΔ Κυριάκος Μητσοτάκης αφού ευχαρίστησε όσους στάθηκαν δίπλα στην οικογένεια του αυτές στις ημέρες σε μια δύσκολη στιγμή όπως είναι αυτή του πένθους σε δημόσια θέα, ανέφερε πως η αναγνώριση της αξίας του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη από το σύνολο του πολιτικού κόσμου και των αντιπάλων του τον δικαίωσε σε αυτά που πίστευε. «Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης δεν επέλεγε την αποδοχή αλλά τον σεβασμό των αντιπάλων του. Δεν έψαχνε τόσο το χειροκρότημα αλλά το σεβασμό στο επιχείρημα που πρότασσε. Αναζητούσε την μετριοπάθεια, απευθυνόταν περισσότερο στη λογική. Πίστευε ότι ηγέτης είναι αυτός που όταν το απαιτούν οι περιστάσεις μπορεί να πηγαίνει και κόντρα στο ρεύμα… Να διακρίνει το ουσιώδες πέρα από τις έριδες και τις αντιπαραθέσεις της στιγμής…

Έμεινε, όπως ο ίδιος είχε πει, πάντα σταθερός στις ιδέες του και η κοινωνία του το αναγνώρισε. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ταυτίσθηκε περισσότερο ίσως από οποιοδήποτε άλλο από την Βουλή… Μίλησε πάνω από 724 φορές από αυτό το βήμα της Ολομέλειας και έκανε αναρίθμητες παρεμβάσεις τις κοινοβουλευτικές επιτροπές. Στην καρδιά του πάντα παρέμενε βουλευτής Χανίων, αλλά δεν πικράθηκε όταν εκείνοι δεν του έδειξαν την αγάπη τους… Πολλοί θα είχαν γονατίσει, αλλά ο ίδιος είχε ένα ξεχωριστό μέταλλο… να πετύχει την σύνθεση της κεντροδεξιάς… Η κορυφαία κοινοβουλευτική του στιγμή ήταν τότε όταν συγκράτησε τα δάκρυα του και την απέραντη προσωπική του θλίψη. Όταν μετά τη δολοφονία Μπακογιάννη μίλησε στην Βουλή και ζήτησε αυτοσυγκράτηση…».

Ο πρόεδρος της ΝΔ αναφέρθηκε στα μεγάλα επιτεύγματα της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και στην πίστη του σε δημοκρατικές αξίες και έκλεισε λέγοντας «δεν ήταν κυνικός ήταν αθεράπευτα ρομαντικός και αισιόδοξος. Είχε πάντα εμπιστοσύνη στο λαό. Δεν φοβόταν τον Έλληνα στο ευρύτερο περιβάλλον της ΕΕ και της παγκοσμιοποίησης. Αρκεί να το πάρουμε απόφαση και να προσαρμοστούμε. Και όσο γρήγορα χαλάει η χώρα άλλο τόσο γρήγορα φτιάχνει… Με μια προϋπόθεση, να ξέρει την αλήθεια» και θύμισε το στίχο του εθνικού ποιητή ότι “το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικό ότι είναι αληθινό..”».

Η επικεφαλής της Δημοκρατικής Συμπαράταξης και πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Φώφη Γεννηματά σε μια «ισορροπημένη» πολιτικά ομιλία ανέφερε πως «η σημερινή συνεδρίαση δεν είναι εύκολη καθώς είναι νωπό το χώμα που τον σκεπάζει. Και αυτό επιβάλλει ιδιαίτερα ειλικρινή σεβασμό και στοιχειώδη ευαισθησία. Η Βουλή, δεν γράφει η ίδια την Ιστορία. Ούτε τη συλλογική. Ούτε την προσωπική. Η Βουλή κατέχει προσφέρει το υλικό για τη συγγραφή της ιστορίας.

Κάθε φορά που μια σημαντική προσωπικότητα του δημόσιου βίου φεύγει από τη ζωή, αφήνει ένα ανεξίτηλο σημάδι στο πολιτικό ημερολόγιο του τόπου και ανοίγει το μεγάλο βιβλίο της ελληνικής πολιτικής ιστορίας για να γραφτούν νέες σελίδες αφηγήσεων, αξιολογήσεων, κριτικής αποτίμησης. Ο εκλιπών είχε μακρόχρονη παρουσία στην πολιτική ζωή του τόπου. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ανήκει σε εκείνους τους πολιτικούς που κυριάρχησαν το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Με έργα και πρωτοβουλίες. Και με έντονο πολιτικό λόγο. Μέχρι το τέλος, σχεδόν, της ζωής του. Μπολιασμένος από νωρίς με το πάθος για συμμετοχή στα κοινά, δεν έπαψε ποτέ να αναπτύσσει πολυσχιδή πολιτική δράση. Υπήρξε σθεναρός υποστηρικτής της δημοκρατίας και της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας, μέχρι το τέλος της ζωής του. Έζησε όλα όσα θα ήθελε ένας πολιτικός να ζήσει. Σε όλους τους ρόλους.

Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης μπορεί να αναγνωριστεί ως ένας από τους κορυφαίους κοινοβουλευτικούς. Δεν ήταν ρήτορας με τα παραδοσιακά κριτήρια. Είχε, όμως, το χάρισμα να διατυπώνει πολιτικές θέσεις και να τις αναλύει μέσα σ΄ αυτή την αίθουσα με μοναδικό τρόπο. Όσο και αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με τις πολιτικές επιλογές του, δεν μπορεί παρά να παραδεχθεί το υψηλό πολιτικό του ανάστημα, τη σημαντική παρουσία του στην Βουλή και την αποφασιστικότητά του στην διαχείριση των δημόσιων πραγμάτων».

Η Φώφη Γεννηματά αναφέρθηκε ξεκάθαρα και στην περίοδο 1989 -93 λέγοντας ότι «ως πρωθυπουργός άσκησε μια πολιτική που είχε σαφές πρόσημο, συγκεκριμένο περιεχόμενο και αποτελέσματα. Η δική μας παράταξη, το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, βρεθήκαμε απέναντι στις κυβερνητικές επιλογές του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Αντιταχθήκαμε στην λογική της βίαιης προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας και της κοινωνίας, στα κελεύσματα των πιο συντηρητικών επιλογών της νέας παγκόσμιας οικονομικής τάξης πραγμάτων.

Και ήρθαμε τέλος σε ευθεία αντιπαράθεση με την μεγάλη πολιτική περιπέτεια το 1989 όταν στοχοποιήθηκε ο Ανδρέας Παπανδρέου με την παραπομπή του στο ειδικό δικαστήριο. Μια καθαρά πολιτική δίωξη, που δημιούργησε πόλωση και δίχασε τον ελληνικό λαό. Πολιτική θύελλα που συνεχίστηκε μέχρι την επάνοδο του Ανδρέα Παπανδρέου στην κυβέρνηση, και την γενναία πολιτική πρωτοβουλία του για το οριστικό τέλος της σκανδαλολογίας. Η λογική της Εθνικής Συμφιλίωσης και Συνεννόησης, οδήγησε στην επίτευξη του μεγάλου στόχου της συμμετοχής της Ελλάδας στην ΟΝΕ, επί πρωθυπουργίας Κώστα Σημίτη. Το αίτημα της εθνικής συνεννόησης παραμένει ως σήμερα εξαιρετικά επίκαιρο και ζωντανό.

Υπάρχουν μεγάλα και κρίσιμα κομμάτια της ιστορίας μας που δεν μπορούν να ξαναγραφτούν. Ο ιστορικός του μέλλοντος -είμαι βέβαιη- θα αφιερώσει μεγάλο μέρος της μελέτης και του έργου του στην ανάλυση και αποτίμηση της πολυετούς σταδιοδρομίας και προσφοράς του Κων. Μητσοτάκη στον πολιτικό μας βίο. Θα φανεί γενναιόδωρος για τα θετικά και αυστηρός απέναντι σε σφάλματα και παραλείψεις. Άλλωστε, η ιστορία, η αντικειμενική ιστορική αξιολόγηση, δεν γράφεται ούτε με τη μεταθανάτια ωραιοποίηση ούτε με ανεδαφικά αναθέματα. Κάθε πρόσωπο που πέρασε κι άφησε το αποτύπωμά του στη σύγχρονη πολιτική μας ιστορία με την ένταση και τη διάρκεια που το έπραξε ο Κων. Μητσοτάκης, αξίζει κάτι πολύ περισσότερο από μια παθιασμένη ή εμπαθή μεταθανάτια κατάθεση διαπιστευτηρίων αγάπης και μίσους στον Τύπο και το διαδίκτυο. Οφείλουμε να συμβάλουμε στην αποτίμηση και αξιολόγηση ενός πολιτικού, που γεννήθηκε ανάμεσά μας, μεγάλωσε πορευόμενος ανάμεσά μας και μετεξελίχτηκε στον πιο σκληρό αντίπαλό μας. Αναμφίβολα η αποτίμησή μας και η αξιολόγησή μας είναι θετική».

Ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας ανέφερε πως αναγνωρίζει στο πρόσωπο του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη «έναν μεγάλο και ικανό αντίπαλο με καθαρό πολιτικό λόγο. Καθαρά και με ευθύτητα το κόμμα μας αντιπαρατέθηκε στις πολιτικές θέσεις και απόψεις του, με πολιτικά επιχειρήματα, χωρίς μισόλογα, χωρίς μικροκομματικούς ελιγμούς. Πιστεύουμε ότι αυτό μας το αναγνώρισε και ότι δεν θα ήθελε σε καμία περίπτωση, χάριν σκοπιμότητας, αυτές τις ώρες, να κρύβουμε λόγια, ακόμη και τώρα που πλέον δεν είναι στη ζωή.

Πρωταγωνίστησε στις προσπάθειες διαφόρων αναγκαίων εκσυγχρονισμών που απαιτούνταν για την αποτελεσματικότερη άσκηση και εδραίωση της αστικής εξουσίας. Κατάλαβε σχετικά νωρίς ότι για την αντιμετώπιση του εργατικού, λαϊκού, του κομμουνιστικού κινήματος δεν αρκούσε η καταστολή και οι διώξεις, αλλά επιβαλλόταν και η προώθηση πολιτικών μέτρων συμμετοχής και ενσωμάτωσής τους τελικά στο αστικό πολιτικό σύστημα. Από τη σκοπιά αυτή, από την αρχή ήταν ανοιχτός στην προοπτική ελεύθερης πολιτικής δράσης του ΚΚΕ, μέχρι το σημείο βέβαια που και το ίδιο θα περιόριζε τους στόχους και τη δράση του στα όρια και στα πλαίσια της αστικής διαχείρισης….», επεσήμανε.

Ο Δημήτρης Κουτσούμπας αναφερόμενος στο 1989 επέλεξε να αναφέρει πως «κάποιοι μας κατηγορούν μερικές φορές ότι είμαστε σκληροί και ισοπεδωτικοί απέναντι σε αντιπάλους μας. Άλλοι πάλι, για τους δικούς τους λόγους, ισχυρίστηκαν ότι είμαστε επιεικείς, ότι τάχα ίσως και να υπήρχαν κάποια κρυφά μορατόριουμ μαζί τους. Τίποτε από όλα αυτά δεν ισχύει!».

Η ομιλία πάντως που προκάλεσε τις περισσότερες αντιδράσεις ήταν αυτή του προέδρου των ΑΝΕΛ Πάνου Καμμένου, ο οποίος θέλησε μέσα από τα γεγονότα του 1993 και την ανατροπή της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη να αναζωπυρώσει τη διαμάχη μεταξύ Μητσοτακικών και Σαμαρικών, μόνο που κατέληξε να… “μαλώσει” με την Αλέκα Παπαρήγα.

Βασίλης Λεβέντης: Από το χρέος στον επίτιμο

«Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης κατεγράφη στους σπουδαίους της πολιτικής». Με αυτή την καταληκτική αναφορά έκλεισε την ομιλία του ο πρόεδρος της Ένωσης Κεντρώων Βασίλης Λεβέντης. Βέβαια, ξεκίνησε την ομιλία του αναφερόμενος στο θέμα του χρέους, ενώ αναφέρθηκε στην περιβόητη φράση που φέρεται να είχε πει ο εκλιπτών για το θέμα της ονομασίας των Σκοπίων (σ.σ. πως το όνομα που θα έπαιρναν τα Σκόπια δεν είχε μεγάλη σημασία γιατί κανείς δεν θα το θυμόταν σε 10 χρόνια). «Δεν ξέρω αν το είπε. Αν το είπε», τόνισε ο πρόεδρος της Ένωσης Κεντρώων, προκαλώντας αντιδράσεις στην αίθουσα.

«Χαρισματικός» και «αμφιλεγόμενη προσωπικότητα», ήταν οι δύο φράσεις που χρησιμοποίησε ο πρόεδρος της Ένωσης Κεντρώων για να περιγράψει πολιτικά τον πρώην πρωθυπουργό.Του αναγνώρισε ως «μεγάλο επίτευγμα συναίνεσης τη συγκρότηση κυβέρνησης το 1989 με Φλωράκη και Κύρκο», από το οποίο, όπως είπε, «εμείς πρέπει να διδαχθούμε», ενώ αναφέρθηκε ιδιαίτερα στη συμβολή του για την ίδρυση της Ένωσης Κέντρου αλλά και στο «ιστορικό λάθος να ρίξει το 1965 με αποστασία την κυβέρνηση».

«Είχε μεγάλη αξία αλλά έβαλε τον εαυτό του σε δοκιμασία που έγινε αποστάτης της παράταξής του. Ζούσε ένα εσωτερικό δράμα. Ο άνθρωπος που έκανε τα πάντα να φτιαχτεί η Ένωση Κέντρου αποστάτησε και έριξε αυτή την κυβέρνηση. Ήταν ιστορικό λάθος του που το πλήρωσε», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Η ισορροπία στο πνεύμα της συνεδρίασης αποκαταστάθηκε σε μεγάλο βαθμό από την ομιλία του επικεφαλής του Ποταμιού Σταύρου Θεοδωράκη που είπε «καλό ταξίδι πατριώτη και δείξε ανοχή στους μίζερους και τους κακεντρεχείς….». Ο Σταύρος Θεοδωράκης είπε πως «ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης για την εξηντάχρονη πολιτική του πορεία θα έλεγε ότι “έκανα λάθη, αλλά δεν υπήρξα μοιρολάτρης. Δεν μου έλειψε το θάρρος και έβγαλα στην πολιτική όλο το πυρ που είχα μέσα μου” όπως είχε αναφέρει την Μεγάλη Πέμπτη του 1932, από το βήμα της Βουλής, ο Ελευθέριος Βενιζέλος όταν παρενθετικά σε μια ομιλία του απάγγειλε τον επικήδειο που θα του εκφωνούσε, εάν πέθανε, ο πολιτικός του αντίπαλος Αλέξανδρος Παπαναστασίου.

Μάλλον είπε και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης κάτι παρόμοιο. Ήταν από τους πρώτους και λίγους πολιτικούς που απέσυρε εντελώς από το λεξιλόγιό του την εθνικιστική ρητορική. Δεν υπήρξε λαϊκιστής, πράγμα σπουδαίο, και πάντα έριχνε γέφυρες στα αντίπαλα στρατόπεδα αν ήταν προς όφελος της πατρίδας. Ο Μητσοτάκης ήταν πάντα “ο ψηλός” και η φράση του αυτή δεν αναφερόταν μόνο στο φυσικό του μπόι. Αυτοί που πρωτοείπαν αυτή τη φράση, ήθελαν μάλλον να τονίσουν ότι ποτέ δεν προσπάθησε να περάσει απαρατήρητος και ποτέ του δεν καμπούριασε. Υπερασπίστηκε όρθιος και τις πιο αντιδημοφιλείς απόψεις του- ένα μεγάλο προσόν στην πολιτική. Και η ευθύτητά του πάντα σε τρυπούσε. Ας τον αποχαιρετίσουμε λοιπόν όπως αρμόζει. Με σεβασμό. Αντλώντας διδάγματα από τα σωστά του και τα λάθη του….»

Η Βουλή τήρησε ενός λεπτού σιγή στο τέλος της συνεδρίασης.