Η επιστροφή των Ελγινείων και η επιστροφή του Stone of Destiny στη Σκωτία

Από τη δεκαετία του 1990, κρατικοί αξιωματούχοι επεσήμαιναν πως η επιστροφή του Λίθου του Πεπρωμένου (Stone of Destiny) στη Σκωτία θα επέφερε μια πληθώρα διεκδικήσεων επιστροφής, καθώς ασκούσαν κριτική στον τότε πρωθυπουργό John Major, ότι «δημιουργούσε προηγούμενο», αναφέρει o David Sanderson γράφοντας στους Times με τίτλο «Giving Stone of Destiny to Scotland set Elgin Marbles row rolling». Κυβερνητικός φάκελος ο οποίος δημοσιεύτηκε στα Εθνικά Αρχεία αποκάλυψε ότι το 1996 υψηλά ιστάμενος δημόσιος υπάλληλος του Υπουργείου Εθνικής Κληρονομιάς έγραψε ότι αν είχε ζητηθεί η γνώμη τους από τον Major θα είχαν συμβουλέψει κατά της επιστροφής τoυ λίθου.

Η Lynn Gates, επικεφαλής της μονάδας πολιτιστικών αγαθών, έγραψε στην τότε Υπουργό Εθνικής Κληρονομιάς Virginia Bottomley, ότι η επιστροφή του λίθου θα οδηγούσε σε πλημμύρα αιτημάτων από χώρες, όπως η Ελλάδα, η Αίγυπτος και η Νιγηρία για την επιστροφή αντικειμένων που βρίσκονται στην κατοχή βρετανικών ιδρυμάτων.

Η Gates έγραψε ότι αφού ο Major συμφώνησε να επιστρέψει τον αρχαίο λίθο στη Σκωτία, ένας Έλληνας πολιτικός ζήτησε αμέσως από τον πρωθυπουργό να δείξει «την ίδια ευαισθησία» για τα Ελγίνεια [sic] Μάρμαρα. Πρόσθεσε ότι ο Βρετανός Ύπατος Αρμοστής στη Νιγηρία είχε δηλώσει ότι «φοβόταν ένα αίτημα για την επιστροφή των Χάλκινων του Μπενίν και άλλων νιγηριανών αντικειμένων», ενώ η βρετανική πρεσβεία στην Αίγυπτο δήλωσε ότι ανέμενε ένα επίσημο αίτημα για την επιστροφή της Στήλης της Ροζέτας και ενός θραύσματος της γενειάδας της Σφίγγας που κατέχει το Βρετανικό Μουσείο. Ο Λίθος του Πεπρωμένου, χρησιμοποιούνταν ως έδρα στέψης για τους Σκωτσέζους μονάρχες στο παλάτι Scone μέχρι τα τέλη του 13ου αι., όταν ο Εδουάρδος Α΄ της Αγγλίας την πήγε στο Westminster, όπου στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από τους Άγγλους μονάρχες. Το 1996, σε μια απόφαση που υποστηρίχθηκε από τον Tony Blair, τότε ηγέτη της αντιπολίτευσης, ο Major δήλωσε ότι ήταν «σκόπιμο να επιστρέψει στην ιστορική της πατρίδα» στην 700ή επέτειο από την απομάκρυνσή του.

Σε δήλωσή του στη Βουλή των Κοινοτήτων στις 3 Ιουλίου, ανέφερε ότι η πλάκα κατέχει «ιδιαίτερη θέση στις καρδιές των Σκωτσέζων». Στο υπόμνημα που δημοσιεύθηκε στα Εθνικά Αρχεία, το οποίο ανέφερε πρώτη η ε/φ Art Newspaper, η Gates έγραφε στις 18 Ιουλίου: «Αν μας είχαν συμβουλευτεί, θα είχαμε συμβουλέψει κατά της επιστροφής λόγω των πιθανών επιπτώσεων, δηλαδή ότι άλλες χώρες θα έβλεπαν την επιστροφή του λίθου ως δημιουργία προηγούμενου για μαζική επιστροφή. «Ήδη έχουμε αποδειχθεί σωστοί», ανέφερε η Gates στο υπόμνημα, το οποίο απευθυνόταν επίσης στον υπουργό Λόρδο Inglewood, πριν αποκαλύψει τους φόβους για τις πρεσβείες στο εξωτερικό. «Θα ήμασταν σε δυσμενή θέση αν απαντούσαμε στην τρέχουσα αλληλογραφία υπερασπιζόμενοι την απόφαση του πρωθυπουργού», έγραψε η Gates. Τα πιο διάσημα πολιτιστικά ιδρύματα της Βρετανίας που είναι επιφορτισμένα με τις εθνικές συλλογές -με προεξάρχοντα το Βρετανικό Μουσείο και το V & A- βρέθηκαν τα τελευταία χρόνια σε δυσχερή θέση στις όποιες συζητήσεις για την επιστροφή.

Οι διευθυντές των μουσείων και οι διαχειριστές τους κατανοούν τις αξιώσεις επιστροφής παραδείγματος χάριν από τη Νιγηρία, την Αιθιοπία και τη Γκάνα, για αντικείμενα που αφαιρέθηκαν κατά την αποικιοκρατική εποχή, εμποδίζονται από το νόμο να απομακρύνουν αντικείμενα από τις εθνικές τους συλλογές. Οι διαδοχικές κυβερνήσεις αρνήθηκαν να αναθεωρήσουν τους νομοθετικούς περιορισμούς. Το υπόμνημα του 1996 στα Εθνικά Αρχεία περιέγραφε σειρά αξιώσεων που θα μπορούσαν να εγερθούν κατά της Βρετανίας μετά την επιστροφή του λίθου στη Σκωτία.

Η Gates έγραφε ότι το 1985 η Βρετανία είχε αρνηθεί επίσημο αίτημα της Ελλάδας για την επιστροφή των Mαρμάρων και πρόσθεσε: «Η επιστροφή του Λίθου δίνει στους Έλληνες ένα μανταλάκι πάνω στο οποίο μπορούν να κρεμάσουν ένα άλλο επίσημο αίτημα και ενδεχομένως να επιτύχουν μεγαλύτερη διεθνή υποστήριξη από ό,τι στο παρελθόν». Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα βρίσκεται σε μακρές διαπραγματεύσεις με τον πρόεδρο του Βρετανικού Μουσείου, George Osborne, για την επιστροφή των Μαρμάρων, αναφέρεται στο άρθρο.

Η Gates δήλωσε ότι η Αυστραλία «ενδέχεται» να διεκδικήσει την επιστροφή των ανθρώπινων λειψάνων, ενώ η Αιθιοπία θα μπορούσε να ζητήσει την επιστροφή διαφόρων αντικειμένων και χειρογράφων που βρίσκονται στην κατοχή, μεταξύ άλλων, του Μουσείου V & Α και της Βρετανικής Βιβλιοθήκης. Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας επέστρεψε πρόσφατα λείψανα ιθαγενών στην Αυστραλία, αλλά αρνείται συνεχώς να δώσει λεπτομέρειες της ανταλλαγής στους Times. H Gates εξέφρασε επίσης φόβους για την τύχη των τουρκικών γλυπτών που κατέχει το Βρετανικό Μουσείο. Πριν από δύο δεκαετίες, ο Τούρκος πρέσβης στο Λονδίνο ζήτησε από το Βρετανικό Μουσείο να επιστρέψει μια στήλη που απεικονίζει τον Ηρακλή. Επίσης η Gates έγραψε το 1996 ότι η επιστροφή του Λίθου του Πεπρωμένου αναβίωσε τις προσπάθειες της Αιγύπτου να εξασφαλίσει τη Στήλη της Ροζέτας. Μια δεκαετία νωρίτερα, η Αίγυπτος είχε τερματίσει τις διαπραγματεύσεις με τη Βρετανία σχετικά με τον «επ’ αόριστον δανεισμό» ενός τμήματος της γενειάδας της Σφίγγας. Η Gates έγραψε: «Επομένως, φαίνεται ότι οι Αιγύπτιοι έχουν κινητοποιηθεί [σύμφωνα με τον Βρετανό πρέσβη] από την επιστροφή του Λίθου». Τόνισε επίσης το διαμάντι Koh-i-Noor, το οποίο κατέχει η Βασιλική Συλλογή, για το οποίο, όπως είπε, τόσο η Ινδία όσο και το Πακιστάν είχαν υποβάλει προηγουμένως επίσημα αιτήματα. Το Αφγανιστάν υπέβαλε επίσης επίσημο αίτημα για το διαμάντι το 2000.