Ο Μανώλης Βεληβασάκης στην 15η Γενική Συνέλευση της Πα.Δ.Ε.Ε, -Ψήφισμα

Ο Μανώλης Βεληβασάκης, τέταρτος από αριστερά στην αίθουσα Γερουσίας της Βουλής των Ελλήνων κατά τις εργασίες της 15ης Γενικής Συνέλευσης της Πα.Δ.Ε.Ε.

ΟΜΙΛΙΑ ΜΑΝΩΛΗ ΒΕΛΗΒΑΣΑΚΗ ΣΤΗ 15η ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ (Π.Α.Δ.Ε.Ε.) -ΨΗΦΙΣΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, ΤΑ ΥΠΑΡΞΙΑΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΡΕΣΒΥΓΕΝΩΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ

Κατά την 15η γενική συνέλευση της Παγκόσμιας Διακοινοβουλευτικής Ένωσης Ελληνισμού, (ΠΑΔΕΕ), που συνεδρίασε στην Αίθουσα Γερουσίας της Βουλής των Ελλήνων, στην Αθήνα στις 23 Ιουλίου, 2025, συζητήθηκε εκτενώς το θέμα της Θρησκευτικής Ελευθέριας και ψηφίστηκε ομόφωνα σχετικό Ψήφισμα που καταδικάζει κυβερνήσεις και καθεστώτα ανά τον κόσμο που την καταπατούν.

Το ψήφισμα-καταπέλτης αναφερόταν γενικά στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θρησκευτικών ελευθεριών, με ειδική έμφαση στις διώξεις που υφίστανται οι χριστιανικές μειονότητες και τα πρεσβυγενή πατριαρχεία στη Τουρκία, Μέση Ανατολή, Μικρά Ασία και Αφρική.

Πριν την ψηφοφορία ανέπτυξαν τα σχετικά θέματα διακεκριμένοι ομιλητές που αναφέρθηκαν στα υπαρξιακά προβλήματα των πρεσβυγενών πατριαρχείων, την παράνομη καταπάτηση θρησκευτικών μνημείων και γενικότερα στο θέμα καταπίεσης της Ορθοδοξίας αν τον κόσμο.

Για το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και τα υπαρξιακά προβλήματα που αντιμετωπίζει κάτω από το αυταρχικό καθεστώς της Τουρκίας, ανέπτυξε εκτενώς ο Άρχων της Μεγάλης του Χρηστού Εκκλησίας Μανώλης Βεληβασάκης, εκ μέρους του Τάγματος Αρχόντων Αμερικής και του οποίου η ομιλία επισυνάπτεται παρακάτω.

Για το πρεσβυγενή Πατριαρχείο Αλεξάνδρειας και τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει με τις παράνομες καταλήψεις από την Ρωσική εκκλησία στην Αφρική των κοινοτήτων του, εκκλησιών και σχολείων, μίλησε ο Αρχιεπίσκοπος Ζάμπιας και Μοζαμβίκης κκ. Ιωάννης.

Γενικότερα για θέματα Θρησκευτικής Ελευθερίας και των διωγμών και άλλων υπαρξιακών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Ορθοδοξία αν τον κόσμο, μίλησε ο κ. Μ Χαρακόπουλος, Γενικός Γραμματέας της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας. Ο κ. Χαρακόπουλος αναφέρθηκε και ειδικά στο πρόσφατο θέμα διαμφισβήτησης της κυριότητας της Ιεράς Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά, καθώς επίσης και άλλα φλέγοντα θέματα σχετικά με την καταπολέμηση της Ορθοδοξίας.

Η Γενική Συνέλευση ΠΑΔΕΕ ανέλαβε επίσης την πρωτοβουλία να προωθήσει μέσω των μελών της, παρόμοια ψηφίσματα στα πολιτειακά κοινοβούλια και γερουσίες των κρατών-μελών της οργάνωσης και την προώθηση των θεάρεστων και δημοκρατικών θεσμών της θρησκευτικής ελευθερίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η ομιλία του κ. Μανώλη Βεληβασάκη στην συνέλευση της ΠΑΔΕΕ σχετικά με το Οικουμενικό Πατριαρχείο ακολουθεί:

Εξοχότατοι σύνεδροι, κυρίες και κύριοι,

Λέγομαι Μανώλης Βεληβασάκης, και σήμερα θα σας μιλήσω εκ μέρους των Αρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το θέμα της Θρησκευτικής Ελευθερίας και το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη και τα υπαρξιακά προβλήματα που αντιμετωπίζει καθημερινά.

Σας ευχαριστώ για την ευκαιρία να απευθυνθώ σε αυτό το διακεκριμένο σώμα Ελλήνων, εκλεγμένων νομοθετών από όλο τον κόσμο, και να υποστηρίξω το προτεινόμενο ΨΗΦΙΣΜΑ για τη ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, το οποίο έχει ενταχθεί στην ημερήσια διάταξη για εξέταση και έγκριση.

Η Θρησκευτική Ελευθερία αποτελεί θέμα βαθιάς ανησυχίας για εκατομμύρια πιστούς σε όλο τον κόσμο. Σήμερα, επιθυμώ να εστιάσω και να αναπτύξω τις συνεχιζόμενες κατάφωρες παραβιάσεις της θρησκευτικής ελευθερίας που αντιμετωπίζει το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και, κατ’ επέκταση, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όλες οι θρησκευτικές μειονότητες στην Τουρκική Δημοκρατία.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης, η Α.Θ.Π. Βαρθολομαίος Α’, είναι ο πνευματικός ηγέτης άνω των 300 εκατομμυρίων Ορθοδόξων Χριστιανών παγκοσμίως. Το Πατριαρχείο, με έδρα την Κωνσταντινούπολη, στέκει εδώ και δεκαεπτά αιώνες ως φάρος ειρήνης, πνευματικής καθοδήγησης και οικουμενικού διαλόγου.

Κι όμως, αυτός ο αρχαίος θεσμός – τόσο κεντρικός για τον Χριστιανικό κόσμο – στερείται νομικής αναγνώρισης στην ίδια του την πατρίδα.

Νομική Αορατότητα και Απώλεια Περιουσίας

Το πρώτο και ίσως πιο θεμελιώδες ζήτημα είναι ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν έχει νομική προσωπικότητα σύμφωνα με την τουρκική

νομοθεσία. Δεν μπορεί να κατέχει περιουσία. Δεν μπορεί να ασκεί ένδικα μέσα. Δεν μπορεί ούτε να προσλάβει προσωπικό στο όνομά του.

Αντί γι’ αυτό, πρέπει να βασίζεται σε θρησκευτικά ιδρύματα της Οθωμανικής εποχής, τα οποία ρυθμίζονται από το Τουρκικό κράτος. Αυτά τα ιδρύματα υπάγονται στην αρμοδιότητα της Γενικής Διεύθυνσης Βακουφίων, η οποία ελέγχει την πώληση, συντήρηση και χρήση περιουσιακών στοιχείων που δικαιωματικά ανήκουν στην Εκκλησία. Αυτό το σύστημα παρέχει στο κράτος σχεδόν απόλυτο έλεγχο επί της φυσικής επιβίωσης του Πατριαρχείου.

Κατά τον τελευταίο αιώνα, εκατοντάδες εκκλησιαστικά ακίνητα – ναοί, σχολεία, ορφανοτροφεία – κατασχέθηκαν ή μεταβιβάστηκαν. Ένα από αυτά είναι το Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου (Büyükada), ένα εντυπωσιακό ξύλινο κτίσμα, από τα μεγαλύτερα του είδους του στην Ευρώπη. Αν και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διέταξε την επιστροφή του το 2010, παραμένει εγκαταλελειμμένο – παγιδευμένο σε νομική και γραφειοκρατική παράλυση.

(Επιτρέψτε μου μια προσωπική σημείωση: πριν λίγα χρόνια, υπό την ιδιότητά μου ως Πολιτικός Μηχανικός, επισκέφθηκα και επιθεώρησα προσωπικά το κτίριο του Ορφανοτροφείου κατόπιν αιτήματος της Α.Θ.Π. και μπορώ να μαρτυρήσω την επικίνδυνη κατάστασή του, κυρίως λόγω καιρικών φθορών και σκόπιμης εγκατάλειψης κατά τα χρόνια που παραμένει κλειστό!)

Περιορισμοί στη Διαδοχή και στην Ιθαγένεια

Η τουρκική νομοθεσία απαιτεί όπως ο Οικουμενικός Πατριάρχης να είναι Τούρκος υπήκοος. Αυτός ο περιορισμός μειώνει δραματικά τον αριθμό των δυνητικών διαδόχων. Ο άλλοτε ακμάζων Ελληνικός Ορθόδοξος πληθυσμός στην Τουρκία – άνω των 100.000 στις αρχές του 20ού αιώνα – σήμερα αριθμεί λιγότερους από 2.000.

Αν και ορισμένοι επίσκοποι της διασποράς έχουν πολιτογραφηθεί, αυτό δεν αποτελεί υποκατάστατο της αληθινής θρησκευτικής αυτονομίας. Μια Εκκλησία δεν μπορεί να λειτουργήσει ελεύθερα όταν το κράτος υπαγορεύει την εθνικότητα της ηγεσίας της.

Το Κλείσιμο της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης

Το 1971, η Τουρκία έκλεισε τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, το κύριο εκπαιδευτικό ίδρυμα του Πατριαρχείου, επικαλούμενη νόμο κατά της

ιδιωτικής ανώτατης εκπαίδευσης. Εδώ και πάνω από 50 χρόνια, η Εκκλησία δεν μπορεί να εκπαιδεύσει τον κλήρο της στο ίδιο της το έδαφος.

Πολλές τουρκικές κυβερνήσεις έχουν υποσχεθεί να επαναλειτουργήσουν τη Χάλκη. Καμία δεν το έχει πράξει. Το αποτέλεσμα είναι ένας γηράσκων κλήρος και μια σοβαρή απειλή για τη συνέχεια της πνευματικής αποστολής της Εκκλησίας.

Άρνηση του Οικουμενικού Χαρακτήρα και της Θρησκευτικής Έκφρασης

Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τον «οικουμενικό» χαρακτήρα του Πατριαρχείου, επιμένοντας ότι ο Πατριάρχης είναι απλώς ο θρησκευτικός ηγέτης της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης. Αυτή η πολιτική άρνηση έρχεται σε αντίθεση με τη διεθνή αναγνώριση του Οικουμενικού Πατριάρχη ως «πρώτου μεταξύ ίσων» στον παγκόσμιο Ορθόδοξο κόσμο.

Ακόμα πιο ανησυχητικό, το κράτος απαγορεύει στον Ορθόδοξο κλήρο να φοράει τα ράσα του ή θρησκευτικά σύμβολα δημοσίως. Ένας ιερέας που περπατά προς την εκκλησία του, δεν μπορεί να φέρει ράσο ή σταυρό. Αυτοί οι περιορισμοί δεν είναι απλώς συμβολικές προσβολές – αποτελούν παραβίαση της θρησκευτικής έκφρασης και ταυτότητας.

Εκφοβισμός, Παρακολούθηση και Άρνηση Θεωρήσεων

Το Πατριαρχείο λειτουργεί υπό συνεχή παρακολούθηση. Ο κλήρος του και οι επισκέπτες του από το εξωτερικό βρίσκονται υπό εποπτεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, επίσκοποι και σπουδαστές θεολογίας αντιμετωπίζουν καθυστερήσεις ή αρνήσεις στις αιτήσεις για θεώρηση εισόδου. Ας μην ξεχνάμε ότι το 2004, οι τουρκικές αρχές αποκάλυψαν σχέδιο δολοφονίας του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Έκτοτε, παραμένει υπό ένοπλη αστυνομική προστασία.

Αυτή δεν είναι η εικόνα ενός θρησκευτικού ηγέτη που λειτουργεί ελεύθερα. Είναι η εικόνα ενός πνευματικού προσώπου που υφίσταται περιθωριοποίηση υπό την εποπτεία του κράτους.

Ευρύτερο Πλαίσιο: Θρησκευτική Ελευθερία στην Τουρκία

Αυτές οι προκλήσεις δεν επηρεάζουν μόνο την Ορθόδοξη Εκκλησία. Οι αρμενικές, εβραϊκές και συριακές χριστιανικές κοινότητες – μαζί με τους Αλεβίτες μουσουλμάνους – αντιμετωπίζουν παρόμοιους περιορισμούς.

Την ίδια στιγμή, η Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων (Diyanet) λαμβάνει τεράστια κρατική χρηματοδότηση για την υποστήριξη του σουνιτικού Ισλάμ, ενώ οι μη μουσουλμανικές θρησκείες δεν λαμβάνουν καμία υποστήριξη. Το αποτέλεσμα είναι μια δομική ανισορροπία – μια κατάσταση που υπονομεύει τον πλουραλισμό και την ενσωμάτωση που οφείλουν να χαρακτηρίζουν τις σύγχρονες δημοκρατίες.

Έκκληση για Δράση

Παρά τις δυσκολίες, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει αναδειχθεί σε παγκόσμια φωνή υπέρ της ειρήνης, της οικολογικής δικαιοσύνης και του δια-θρησκευτικού διαλόγου. Όμως αυτή η φωνή εξασθενεί όταν περιορίζεται από νομική αοριστία και θεσμική εχθρότητα.

Αν η Τουρκία επιθυμεί να τηρήσει τις διεθνείς της υποχρεώσεις και να συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πλήρως δημοκρατικά κράτη, οφείλει:

1. Να αναγνωρίσει νομικά το Οικουμενικό Πατριαρχείο

2. Να αποκαταστήσει πλήρως τα περιουσιακά του δικαιώματα και την θεσμική του αυτονομία

3. Να επαναλειτουργήσει χωρίς καθυστέρηση τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης

4. Να καταργήσει την υποχρέωση της τουρκικής υπηκοότητας για την εκλογή Πατριάρχη

5. Να επιτρέψει στον κλήρο να φέρει τα θρησκευτικά του ενδύματα δημοσίως

6. Να σταματήσει την παρακολούθηση και τον εκφοβισμό των θρησκευτικών θεσμών

7. Να διευκολύνει την έκδοση θεωρήσεων εισόδου σε ξένο κλήρο και σπουδαστές

Επίλογος

Η ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου δεν είναι απλώς η ιστορία μιας Εκκλησίας – είναι μια δοκιμασία για τη θρησκευτική ελευθερία, τον πλουραλισμό και την αξιοπρέπεια της πίστης στον σύγχρονο κόσμο.

Ας εργαστούμε όλοι μαζί ώστε αυτός ο αρχαίος φάρος της πίστης να μη σβήσει από νομικές σκιές, αλλά να συνεχίσει να λάμπει ελεύθερα, όπως επί δεκαεπτά αιώνες.

Τέλος, σας ΠΡΟΚΑΛΩ, αγαπητοί φίλοι, να εξετάσετε τη δυνατότητα να εισαγάγετε το ΨΗΦΙΣΜΑ που πρόκειται να υιοθετήσετε σήμερα, και στα δικά σας κοινοβούλια, εφόσον δεν το έχετε ήδη κάνει, και να το περάσετε, ώστε και οι συνάδελφοί σας να ευαισθητοποιηθούν στα ζητήματα της θρησκευτικής ελευθερίας.

Γιατί θα χρειαστούμε ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ, σε όλο τον κόσμο, για να φέρουμε την αλλαγή!

Σας ευχαριστω!