Αρχιμ. Αρ. Γκρέκας: η ζωή σώζεται από την “Χάρη” του Τριαδικού Θεού, όχι από την ισχύ

Σημαντικά θεολογικά ζητήματα θίχθηκαν στην 7η συνεδρία του Συνεδρίου (όπως και σε όλες τις συνεδρίες) του περιοδικού Θεολογία για την “οντολογία” της τεχνολογίας, τα οποία γίνονται μέρα με τη μέρα όλο και πιο επίκαιρα λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας και ειδικότερα της ταχύτατης διάδοσης της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης σε όλους τους επαγγελματικούς και κοινωνικούς χώρους.

Στο σύνολο του Συνεδρίου του οποίου το θέμα ήταν «Ἡ Ὀρθόδοξη θεολογία καὶ ἡ “ὀντολογία” τῆς τεχνολογίας : ἀνθρωπολογικές, πολιτικές, οἰκονομικές, κοινωνικὲς καὶ πολιτισμικὲς συνέπειες», συζητήθηκαν θέματα τα οποία δεν έχουν μέχρι τώρα επαρκώς συζητηθεί, ενώ είναι προφανές πως η Εκκλησία θα πρέπει να βρει απαντήσεις για την θεώρηση της Ορθόδοξης Θεολογίας περί της τεχνητής νοημοσύνης.

Τα ζητήματα που ανακύπτουν πλέον από την επέλαση του AI, είναι ζητήματα οντολογικά και ορθώς το συγκεκριμένο Συνέδριο τα έφερε προς συζήτηση. Το Συνέδριο διοργάνωσε η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος για τα 100 χρόνια από την έκδοση του Περιοδικού “Θεολογία”. Θα αποτολμήσουμε να πούμε πως το Συνέδριο που διοργανώθηκε, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως το πλέον επίκαιρο Θεολογικό Συνέδριο και περιποιεί τιμή η διοργάνωσή του στο ιστορικό και πρωτοπόρο Περιοδικό “Θεολογία”, που εορτάζει τα 100 χρόνια έκδοσής του και προς τιμήν του διοργανώθηκε το Συνέδριο.

Μεταξύ άλλων εισηγήσεων του Συνεδρίου, ο Αρχιμ. Αρίσταρχος Γκρέκας, Αναπλ. Καθηγητής στο Ε.Κ.Π.Α., ο οποίος ως εις εκ των πρώτων θεολόγων που συνέγραψε βιβλίο για την τεχνητή νοημοσύνη, ανέπτυξε στο Συνέδριο το θέμα Singularity και Ορθόδοξη θεολογία.

Όπως σημείωσε, με τον όρο Singularity (τεχνολογική «μοναδικότητα») νοείται ένα σημείο ιστορικής μεταβολής κατά το οποίο η τεχνολογική πρόοδος—πρωτίστως στον χώρο της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ)— καθίσταται τόσο ραγδαία και αυτοενισχυόμενη, ώστε υπερβαίνει την ανθρώπινη ικανότητα πρόβλεψης και ενδεχομένως, ελέγχου.

Ο κ. Αρίσταρχος Γκρέκας τόνισε πως από τις πρώιμες νύξεις περί «ιδιάζουσας επιτάχυνσης» έως τα πρόσφατα σενάρια γενικής νοημοσύνης και ολικής προσομοίωσης εγκεφάλου, η Singularity μεταβάλλεται από τεχνική υπόθεση σε κοσμοεικόνα: δεν περιγράφει μόνο «τι θα συμβεί», αλλά πώς οφείλουμε να νοούμε τον άνθρωπο, τη γνώση και το τέλος. Το αφήγημα, συνεπώς, είναι προτρεπτικό και κανονιστικό: διεκδικεί τον ορίζοντα εντός του οποίου θα νοηματοδοτούμε τη ζωή.

Κατέληξε δε ότι η Singularity, ως τεχνικό και ιδεολογικό «σημείο σύγκλισης», διαθέτει ισχυρό προτρεπτικό δυναμικό: υπόσχεται ότι ο αλγόριθμος θα θεραπεύσει την ιστορική τραυματικότητα της θνητότητας και ότι η πλατφόρμα θα αναλάβει ρόλους νοήματος και συνοχής. Η ορθόδοξη θεολογία αντιπαραβάλλει κανόνα διάκρισης: Θέωση ≠ τεχνο- σωτηριολογία. Ο αγιασμός και η θέωση είναι μετοχή στις άκτιστες ενέργειες, εκκλησιολογική και μυστηριακή μετοχή του Καινού Ανθρώπου· η δεύτερη είναι αναπόδραστα κτιστή, προϊόν δεδομένων, υπολογισμού και ενέργειας.

Εκεί όπου ο δημόσιος λόγος μεταφράζει την ελπίδα σε pattern- preservation και το μυστήριο σε λειτουργικότητα, η Εκκλησία υπενθυμίζει ότι η ζωή σώζεται από τον Τριαδικό Θεό, όχι από κώδικα αλλά από την Χάρη όχι από την ισχύ. Μόνον εντός αυτού του ορίου ο διάλογος με τη σύγχρονη τεχνολογία δύναται να καταστεί γόνιμος και νηφάλιος: να προάγει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, να τιμά την αλήθεια της σχέσης και να διαφυλάττει την αναστάσιμη, θεοκεντρική κατανόηση της Εκκλησίας απέναντι σε κάθε νεο-μεσσιανική υπόσχεση του τεχνοκεντρικού παρόντος ή μέλλοντος.

Ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, μίλησε για τη σύγχρονη τεχνολογία και σχέσεις αντικειμένου: ψυχαναλυτική και θεολογική ανάγνωση. Ο π. Νικόλαος ανέφερε πως ο δυτικός άνθρωπος παραμένει ορφανός από είδωλα, με αποτέλεσμα να οδηγείται σε μηδενισμό. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά, «καταλήγουμε σε μια φυσιοκρατία που όμως δεν έχει κανέναν ορίζοντα κανονιστικό, διότι δεν έχει ολοκληρωθεί και δεν ξέρουμε εάν θα ολοκληρωθούν. Είμαστε απόγονοι μιας τέτοιας εξέλιξης και δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτή τη μη οντολογική εξέλιξη που περιγράψαμε».

Ο π. Νικόλαος πρόσθεσε πως «αυτογνωσία δεν είναι απλώς ταυτολογία, είναι και πολλά άλλα πράγματα που εξαρτώνται από την οντολογική μου πηγή, και το μέλλον που αυτή μου διανοίγει. Δεν υπάρχει αρετολογική ηθική, ούτε σε ατομικό ούτε σε συλλογικό επίπεδο».

Επέστησε δε την προσοχή στο ότι η τελευταία μορφή ναρκισσισμού, ταυτίζεται με τον αυτισμό, με την ψυχολογική έννοια όχι την κλινική. «Η πιο επικίνδυνη ανθρωπολογικά κατάσταση είναι ότι από την ενίσχυση του ναρκισσισμού, ο άνθρωπος δεν επενδύει πια τίποτα συναισθηματικά, προωθεί την «ηθική του γούστου», δεν με ενδιαφέρει τίποτα από τα πράγματα. Και φαίνεται αδύνατο να αντιμετωπιστεί, καθώς είναι ελκυστική αυτή η κατάσταση. Και έτσι όλα τα επιτεύγματα της τεχνολογίας τείνουν να αμαυρωθούν αμετάκλητα. Η έννοια της ιστορίας δεν έχει αλλάξει, είναι η ιστορία της δύναμης. Χρειάζεται μια πνευματική επανάσταση, η οποία θα επέλθει αφού πρώτα θα φτάσουμε σε ένα επίπεδο όπου δεν παίρνει άλλο. Και νομίζω ότι αυτά που συμβαίνουν στην Αμερική θα παίξουν μεγάλο ρόλο και θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να το αντιμετωπίσουμε».

Ο εκπρόσωπος του Πατριαρχείου Ρουμανία, Επίσκοπος Τουλσέας Βησσαρίων, εξέφρασε την χαρά του για την πρόσκληση προς το Πατριαρχείο για τη συμμετοχή στο Συνέδριο του Θεολογία και μίλησε για έναν κόσμο όπου η τεχνολογία των πληροφοριών και η τεχνητή νοημοσύνη προχωρά με γρήγορους ρυθμούς, η ερώτηση για τον πόνο, την αρρώστια, την κοινωνία των ανθρώπων, πρέπει να έχει απάντηση από την Ορθόδοξη Εκκλησία με ορθό τρόπο. Να απαντήσει θεολογικά στις προκλήσεις που προκύπτουν από την καινούργια τεχνολογική εποχή.

«Σύμφωνα με την ορθόδοξη θεολογία, η ίδια η τεχνολογία δεν αποτελεί κίνδυνο αλλά είναι δώρο από τον Θεό για τον άνθρωπο. Συγχαίρουμε τους διοργανωτές τόσο του συνεδρίου όσο και όσους συμβάλλουν στην έκδοση του περιοδικού, καθώς στις σελίδες του αντικατοπτρίζεται μια σταθερή θεολογία», σημείωσε χαρακτηριστικά ο εκπρόσωπος του Πατριαρχείου Ρουμανίας. Μάλιστα, απένειμε και το χρυσό μετάλλιο του Πατριάρχη Ρουμανίας στο περιοδικό Θεολογία, το οποίο παρέλαβε ο Μητροπολίτης Χαλκίδος.

Με πληροφορίες από το orthodoxtimes.gr