Τουλάχιστον 1.000 άστεγοι στην Αθήνα – Νυχτερινή «φωτογραφία» της αστεγίας υπό βροχή

Αθήνα.- Φθινοπωρινό βράδυ Δευτέρας, ώρα 19.30 στη μητρόπολη, με μια σταθερή ψιλή βροχή να «συνοδεύει» τις δραστηριότητες της Αθήνας από το πρωί. Οι νύχτες είναι πια πιο κρύες.

Οι περισσότεροι βρίσκονται στα σπίτια τους. Οχι όλοι όμως. Οι άστεγοι, μια συχνά αόρατη, όμως υπαρκτή και αυξανόμενη σε πληθυσμό κοινωνική ομάδα της πόλης, βρίσκονται έξω, στον δρόμο, αναζητώντας μια προστατευμένη γωνιά μέχρι να κοπάσει η βροχή.

Οι άστεγοι έχουν αυξηθεί αρκετά από το 2018 όταν και καταγράφηκαν 700 άστεγοι στην Αθήνα

«H δράση μας πραγματοποιείται μια συγκεκριμένη στιγμή. Δεν καταγράφουμε που κοιμούνται οι άστεγοι καθ΄όλη τη διάρκεια της νύχτας της Δευτέρας 20 Οκτωβρίου, αλλά που βρίσκονται τη Δευτέρα 20 Οκτωβρίου, στις 19.30 συγκεκριμένα. Αυτό που αντικρίζουμε είναι μια φωτογραφία της αστεγίας της πρωτεύουσας μια δεδομένη στιγμή».

Με αυτά τα λόγια περιγράφει η Κατερίνα Μανούσου-Αλεξίου, κοινωνική λειτουργός στον δήμο Αθηναίων, τη δράση καταγραφής των αστέγων που κινούνται και ζουν στον μεγαλύτερο δήμο της χώρας.

«Θέλουμε να ξέρουμε πόσοι είναι οι άστεγοι και γιατί αστεγούν» εξηγεί με τη σειρά της η Μαρία Στρατηγάκη, Αντιδήμαρχος (άμισθη), Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Ισότητας και Καθηγήτρια Κοινωνικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Η ίδια ήταν αντιδήμαρχος στο ίδιο πόστο και το 2018 όταν και είχε γίνει μια καταγραφή των αστέγων, με τη βοήθεια του διεθνούς οργανισμού Bloomberg. Η δράση το βράδυ της Δευτέρας, πραγματοποιείται με μεθοδολογία που έχει καταρτίσει το βελγικό πανεπιστήμιο του Λεβέν και με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση ταυτόχρονα σε 35 ευρωπαϊκές πόλεις.

Κανείς δεν μπορεί να καταλάβει πως ζει και τι περνά ένας άστεγος αν δεν ζήσει και ο ίδιος στον δρόμο

Από τις 19.00 μέχρι τις 22.00, 60 ομάδες των δύο και τριών ατόμων – το ένα άτομο είναι κοινωνικός/ή λειτουργός που απασχολείται στον δήμο- κατέγραψαν τον αριθμό των αστέγων που διαβιούν στον ιστό της Αθήνας.

Στο πρόγραμμα συμμετείχε ο δήμαρχος Αθηναίων Χάρης Δούκας και πλήθος εθελοντών, οι οποίοι «αντλήθηκαν» από τα μητρώα του δήμου, άνθρωποι που έχουν ζητήσει να συμμετέχουν σε δράσεις που αφορούν το κοινωνικό σύνολο.

Αυξάνονται οι άστεγοι λόγω της τοξικοεξάρτησης

Στο ύψος της Αιόλου με τη Σοφοκλέους, η ομάδα streetwork συναντά έξω από ένα κατάστημα ρούχων, σε μια προφυλαγμένη στοά, έναν άστεγο που ζει στον δρόμο εδώ και 13 χρόνια. Δεν θέλει να μεταβεί στο υπνωτήριο του δήμου. Λέει πως δεν του αρέσει το γεγονός πως δεν κλειδώνουν τα δωμάτια στο υπνωτήριο, ενώ πιστεύει πως κανείς δεν μπορεί να καταλάβει πως ζει και τι περνά ένας άστεγος αν δεν ζήσει και ο ίδιος στον δρόμο. Σε αυτή τη «φέτα» της Αιόλου, η ομάδα καταμετρά τη Δευτέρα το βράδυ τέσσερις άστεγους πολίτες.

Ο γυναίκες πλήττονται από αυτό που αποκαλούμε ‘κεκαλυμμένη αστεγία’. Βρίσκουν κάποιον που τις εκμεταλλεύεται σεξουαλικά, κάποιον στον οποίον θα δώσουν το σώμα τους για να… κερδίσουν στέγη

Καθώς οι ομάδες εισέρχονται στα στενά της πόλης, στις στοές, τα προφανή και τα πιο κρυφά σημεία της Αθήνας, για να χαρτογραφήσουν την τωρινή εικόνα της αστεγίας στην ελληνική πρωτεύουσα, η κ. Στρατηγάκη αναφέρει πως το Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων φιλοξενεί 200 άτομα. Η ίδια δηλώνει βέβαιη πως οι άστεγοι έχουν αυξηθεί αρκετά από το 2018 όταν και καταγράφηκαν 700 άστεγοι στην Αθήνα.

«Πιστεύουμε πως τώρα έχουν γίνει τουλάχιστον 1.000. Η αίσθηση μου είναι ότι ο λόγος που θα καταγράψουμε περισσότερους άστεγους αυτή τη φορά, είναι γιατί έχουν αυξηθεί οι τοξικοεξαρτημένοι» σημειώνει η αντιδήμαρχος.

Η κεκαλυμμένη αστεγία των γυναικών

Η εικόνα που μεταφέρουν οι κοινωνικοί λειτουργοί που εργάζονται στις streetwork ομάδες του δήμου, είναι πως η συντριπτική πλειονότητα των «ορατών» άστεγων είναι άντρες.

Το γιατί συμβαίνει αυτό εξηγεί η κ. Μανούσου-Αλεξίου. «Οι γυναίκες δεν κοιμούνται ποτέ μόνες τους στον δρόμο, πάντα βρίσκουν κάποιον να κοιμηθούν σπίτι του. Πλήττονται από αυτό που αποκαλούμε ‘κεκαλυμμένη αστεγία’. Βρίσκουν κάποιον που τις εκμεταλλεύεται σεξουαλικά, κάποιον στον οποίον θα δώσουν το σώμα τους για να… κερδίσουν στέγη. Πολύ πιο δύσκολα καταγράφονται γυναίκες στον δρόμο, όμως σύμφωνα με τη βιβλιογραφία αυτό συμβαίνει γιατί κρύβονται. Και αυτό όμως, αστεγία είναι».

Λίγα λεπτά αργότερα, στη γωνία Αιόλου και Σταδίου, μία από τις ομάδες streetwork συναντά μια γυναίκα, που κουβαλά διαφορά υπάρχοντα σε δύο χαρτοσακούλες. Κάθεται με βλέμμα χαμένο στην είσοδο ενός πολυκαταστήματος. Η ομάδα των δύο κοινωνικών λειτουργών την πλησιάζει και τις απευθύνει μερικές ερωτήσεις.

Στις 20.15, μία από τις ομάδες καταγραφής εντοπίζει μια άστεγη γυναίκα στη γωνία Αιόλου και Σταδίου να κάθεται στην είσοδο ενός πολυκαταστήματος

«Μας είπε πως είναι άστεγη, αλλά πως ‘δεν πειράζει, δεν έχει σημασία’. Μας είπε πως δεν θέλει να το συζητήσουμε περαιτέρω» λέει, μεταφέροντας τον διάλογο που είχαν, η Σοφία Οικονομίδου, κοινωνική λειτουργός στην ομάδα Streetwork του ΚΥΑΔΑ (Κέντρο Υποδοχής και Αλληλεγγύης Δήμου Αθηναίων).

Η έμπειρη κοινωνική λειτουργός συμπληρώνει: «Κάποιες φορές οι άνθρωποι είναι καχύποπτοι. Δεν μας εμπιστεύονται από την αρχή. Πρέπει να πας ξανά και ξανά να τους βρεις. Κάποιοι θέλουν τον χρόνο τους».

Η γραφειοκρατία για να εισέλθει ένας άστεγος σε μια δομή

Οπως μαθαίνουμε πάντως, ακόμα και να ήθελε να φιλοξενηθεί τη Δευτέρα το βράδυ η συγκεκριμένη κυρία στο υπνωτήριο του δήμου της Αθήνας, είναι πολύ πιθανό να μην τα κατάφερνε μιας και θα χρειαζόταν να πραγματοποιήσει πρώτα μια σειρά από ιατρικές εξετάσεις (θώρακος, δερματολογικές αλλά και εξετάσεις ψυχιατρικής εκτίμησης).

Οι εξετάσεις είναι προαπαιτούμενο, για να αποκλειστεί ότι το άτομο δεν πάσχει από κάποια μεταδοτική ασθένεια αλλά και ότι μπορεί να συμβιώσει αρμονικά με τους υπόλοιπους φιλοξενούμενους της δομής. Οπως σχολιάζει μία από τις κοινωνικές λειτουργούς: «Αν την είχαμε εντοπίσει πρωινές ώρες, τότε η συγκεκριμένη κυρία θα μπορούσε να κάνει τις απαραίτητες εξετάσεις σε ένα από τα ιατρεία του δήμου».

«Υπό κανονικές συνθήκες, δεν θα έπρεπε να υπάρχουν προϋποθέσεις εισόδου. Αυτές οι προδιαγραφές ορίζονται από ΚΥΑ του 2016, του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας» αναφέρει η κ. Στρατηγάκη.

Η αντιδήμαρχος Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Ισότητας, Μαρία Στρατηγάκη δίπλα στον δήμαρχο Αθηναίων, Χάρη Δούκα. Δίπλα του εκ δεξιών η κοινωνική λειτουργός Κατερίνα Μανούσου- Αλεξίου

Οπως προσθέτει η αντιδήμαρχος σχολιάζοντας αυτήν την αστοχία του υποστηρικτικού, στους άστεγους, μηχανισμού: «Ο δήμος έχει κάνει αίτημα από τον Ιούνιο του 2024 στο εν λόγω υπουργείο, να ισχύσει αυτό το μοντέλο που στο εξωτερικό ονομάζεται Safe Haven (Ασφαλές Καταφύγιο). Με αυτό το μοντέλο, κάποιος εισέρχεται σε μια δομή με μόνες προϋποθέσεις να μην έχει πάνω του κάποιο είδος όπλου ή ναρκωτικές ουσίες».

Με το παραπάνω μοντέλο, τα άτομα εισέρχονται άμεσα σε μια δομή και πλαισιώνονται γρήγορα από ένα περιβάλλον που δεν υψώνει τείχη. «Είναι ένας τρόπος για να διευκολύνεις τη μετάβαση από το δρόμο σε ένα δομημένο πλαίσιο» εξηγεί η κ. Στρατηγάκη.

Υποκατάστατα των ανύπαρκτων κοινωνικών δομών του κράτους

Σε κάθε περίπτωση, τόσο οι διαθέσιμες δομές που απευθύνονται στους άστεγους όσο και ο τρόπος λειτουργίας τους, δεν είναι προς τη σωστή κατεύθυνση.

Η κ. Στρατηγάκη περιγράφει την εικόνα που επικρατεί. « Στο Πολυδύναμο Κέντρο Αστέγων με τα 54 διαμερίσματα, φιλοξενούνται 200 άνθρωποι. Οι μισοί εξ αυτών, δεν είναι επανεντάξιμα άτομα. Το 40% είναι άνω των 70 ετών. Πολλοί δεν θέλουν να φύγουν. Κάποιοι φτάνουν να κλειδώνουν το δωμάτιο τους».

»Το αποτέλεσμα είναι ο ξενώνας να μην λειτουργεί δυστυχώς ως ξενώνας μεταβατικής φιλοξενίας. Ο δήμος, όμως, και ο κάθε δήμος, δεν διαθέτει γηροκομεία, άσυλα ανιάτων ή κέντρα ψυχικής υγείας. Δεν ανήκουν στους δήμους οι εν λόγω δομές.»

» Ετσι, πολλοί άνθρωποι, λόγω ηλικίας ή νοσηρότητας καθηλώνονται στις δημοτικές κοινωνικές δομές. Το αποτέλεσμα είναι τα υπνωτήρια να μετατρέπονται σε υποκατάστατα των κοινωνικών δομών του κράτους. Το πρόβλημα όμως με τις δημοτικές δομές είναι πως δεν διαθέτουν ούτε νοσηλευτές ούτε ψυχίατρους».

Τα ταξί που μισθώνουν τα νοσοκομεία

Η κ. Στρατηγάκη περιέγραψε και μια ανατριχιαστική, θλιβερή πρακτική των δημόσιων νοσοκομείων μέσα στις πολλές ελλείψεις τις οποίες καλούνται να αντιμετωπίσουν.

«Οταν θεραπεύονται από ό,τι αντιμετωπίζουν οι άστεγοι, κάποιος από το νοσοκομείο αναλαμβάνει να τους βάλει σε ένα ταξί, με την οδηγία ο οδηγός να τους μεταφέρει στο κέντρο αστέγων του Δήμου».

Το θετικό νέο είναι πως από τον ερχόμενο Ιανουάριο, οι Γιατροί του Κόσμου, θα συμμετάσχουν στη λειτουργία του υπνωτηρίου της Αθήνας, βοηθώντας έτσι στη διεύρυνση της λειτουργίας του τελευταίου. «Το ότι οι ΜΚΟ μπορούν να αξιοποιούν προγράμματα ΕΣΠΑ, είναι βοηθητικό. Είναι θετικό πως υπάρχουν και άλλα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, όπως η εκκλησία ή ο ΟΚΑΝΑ αλλά και ΜΚΟ, που λειτουργούν ξενώνες» σημειώνει η κ. Στρατηγάκη.

Η περίπλοκη συνθήκη της καταγραφής

Σύμφωνα με τους κοινωνικούς λειτουργούς, οι δρόμοι που σταθερά φιλοξενούν άστεγους στην πόλη είναι η Πανεπιστήμιου και η Σταδίου, η Αιόλου αλλά και πολλές στοές στο κέντρο της πρωτεύουσας.

«Υπάρχουν όμως και λιγότερο ορατά σημεία. Πολλά άτομα κοιμούνται σε προάστια της πόλης, όπως ο Κολωνός ή σε σημεία επικίνδυνα όπως κάτω από τις Τρεις Γέφυρες» αναφέρει ο Κωνσταντίνος Δημουλάς, Καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου.

Την ώρα που συνομιλούμε μαζί του στα γραφεία του ΚΥΑΔΑ, το κλίμα θυμίζει εκλογικό κέντρο, με  κοινωνικούς λειτουργούς και εθελοντές που καταφθάνουν για να φέρουν αποτελέσματα.

«Στο συγκεκριμένο κομμάτι της Πανεπιστημίου, στα Προπύλαια καταγράψαμε 10 άτομα» λέει ένας εθελοντής. «Εμείς καταγράψαμε πολλούς στην Μάρνης» σημειώνει ένας άλλος.

«Κανονικά θα έπρεπε αυτή η καταγραφή να συμπεριλαμβάνει όλη τη μητρόπολη» σχολιάζει ο κ. Δημουλάς και εξηγεί: «Σήμερα που βρέχει για παράδειγμα, κάποιοι άνθρωποι βρίσκονται σε άλλη περιοχή, εκτός των ορίων του δήμου. Πολλές φορές οι άστεγοι επισκέπτονται περιοχές όπου φτάνει ο ηλεκτρικός ή το μετρό- Μοσχάτο, Πειραιάς, Περιστέρι.

»Το 2018 είχαμε καταγράψει 20 άτομα στην Αθήνα και μετά από πέντε μέρες τα ίδια άτομα τα είδαμε στον Πειραιά. Εχουμε δημιουργήσει ερωτήσεις- κλειδιά για να μειώνουμε τις πιθανότητες διπλοεγγραφής. Με αρχικό ονόματος, επωνύμου και ηλικίας παίρνουμε σημαντικές πληροφορίες.

Από αύριο ξεκινάμε να καταγράφουμε και αυτούς που διαμένουν σε δομές. Το πρώτο που θα  τους ρωτήσουμε είναι: ‘Πού βρισκόσασταν στις 20 Οκτωβρίου το βράδυ;’».

Ο κ. Δημουλάς, ξεκαθαρίζει πάντως, πως υπάρχει ένας συνδυασμός λόγων που ωθούν έναν άνθρωπο στο να βρεθεί στον δρόμο. «Οι λόγοι είναι συχνά οικονομικοί, σε συνδυασμό όμως με διάρρηξη οικογενειακών σχέσεων και χρήσης χρήσης ουσιών ή αλκοόλ. Παίζουν επίσης ρόλο οι ψυχολογικοί λόγοι. Οι αιτίες είναι συνήθως δύο ή και τρεις».

Η κοινωνική προσφορά, μια σημαντική ψηφίδα της καταγραφής

Οι εθελοντές που συμμετέχουν στην καταγραφή φέρνουν στα κεντρικά του ΚΥΑΔΑ, όπου καταφθάνουν με τα συμπληρωμένα ερωτηματολόγια, μια νότα αισιοδοξίας.

Εθελοντές και κοινωνικοί λειτουργοί στο κτίριο του ΚΥΑΔΑ, λίγο πριν ξεκινήσει η διαδικασία καταγραφής

Ο Περικλής  Χριστοφοράτος λέει πως εργάζεται ως υπάλληλος στο ΤΜΕΔΕ (Ταμείο Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Εργων), με έδρα την πλατεία Κλαυθμώνος. «Επειδή βλέπω κάθε μέρα τους άστεγους μπροστά μου και τους πονάω, αποφάσισα να γίνω εθελοντής στον δήμο.

Μου ήρθε ένα  mail για την καταγραφή και θέλησα να συμμετάσχω στη δράση. Δουλεύω 09.00 με 17.00. Η κόρη μου σπουδάζει στην επαρχία. Εχω ελεύθερο χρόνο και θέλω σε αυτόν, να προσφέρω. Σε δύο ώρες, είχαμε γυρίσει δύο φορές την περιοχή που μας είχε δοθεί. Καταγράψαμε έξι άστεγους και μας έδωσαν συνέντευξη οι δύο. Οι δύο από τους έξι είναι γυναίκες. Η μία έχει παιδί. Δύο άτομα είναι περίπου 30 χρονών και οι άλλοι, άνω των 50 ετών. Καταλάβαμε πως οι τέσσερις από τους έξι είναι τοξικοεξαρτημένοι. Μακάρι να με φωνάξουν και σε άλλες δράσεις».

Μετά από αυτά τα λόγια, οι σκληρές, Γκόθαμ Σίτι γωνίες της Αθήνας, φαίνονται πιο στρογγυλές και οι άνθρωποι που ζουν δύσκολα σε αυτές, πιο εφικτό να υποστηριχθούν.

Ο εθελοντής κ. Χριστοφοράτος έλαβε στις 18.00 το απόγευμα της Δευτέρας στο κινητό του, τον χάρτη πάνω στον οποίο θα εργαζόταν, με την κωδική ονομασία Ζώνη 40

«Η ομάδα μας κατέγραψε επτά άστεγους. Οι τέσσερις κοιμόντουσαν. Οι έξι είναι άντρες», περιγράφει τα αποτελέσματα της ομάδας καταγραφής στην οποία ήταν επικεφαλής, η Σοφία Οικονομίδου, κοινωνική λειτουργός στην ομάδα Streetwork του ΚΥΑΔΑ

Πηγή:in.gr