Εκδήλωση Μνήμης και Τιμής για τους πεσόντες στη Μάχη της Πανάσσαρης και τους Βαργιανίτες που συμμετείχαν στους Εθνικούς Αγώνες

Εκδήλωση Μνήμης και Τιμής για τους πεσόντες στη Μάχη της Πανάσσαρης και τους Βαργιανίτες που συμμετείχαν στους Εθνικούς Αγώνες της Νεώτερης Ελλάδος, πραγματοποιήθηκε για 13η συνεχή χρονιά, το Σάββατο 25 Οκτωβρίου 2025, στον Ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής Βάργιανης.

Παλαιότεροι και νεώτεροι Βαργιανίτες και Βαργιανίτισσες, αλλά και φίλοι του μικρού αυτού ορεινού χωριού της Φωκίδας, συγκεντρώθηκαν για να τιμήσουν τους Ήρωές τους, σύμφωνα με τα έθιμα. Μετά τη Θεία Λειτουργία που τέλεσε ο Πρωτοπρεσβύτερος παπα-Κώστας Κάντζος, ο δίσκος με τα κόλλυβα μεταφέρθηκε στη στήλη για την επιμνημόσυνη δέηση, όπου αναγράφονται τα ονόματα των πεσόντων, στα οποία πλέον έχουν προστεθεί τα ονόματα των εκτελεσθέντων από τους Ναζί: Γιάννη Κοπανέλου και Μιχάλη Ντούρου, καθώς και του Θεμιστοκλή Λάντζου, που γύρισε τραυματίας από το πολεμικό μέτωπο του 1940.

Ο Δήμαρχος της Λαμίας Πανουργιάς Παπαϊωάννου τόνισε ότι «η Μάχη της Πανάσσαρης ξυπνά πάντα Μνήμες Ηρωικών σελίδων της περιοχής, που ενέπνευσαν και συνεχίζουν να εμπνέουν τους μεταγενέστερους».

Την εκδήλωση συντόνισε ο Ευθύμιος Τσικνής,-Πρόεδρος του Ιστορικού Φωτογραφικού Αρχείου Νεώτερης Ελλάδας και του Συνδέσμου Ανταποκριτών Διεθνών ΜΜΕ Ελλάδας-, αναφέροντας στο σχετικό έντυπο ότι: «Εμείς που γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε, -τουλάχιστον μέχρι τα 12 χρόνια μας – στη Βάργιανη, αλλά και αυτοί που κατάγονται από το μικρό αυτό ορεινό χωριό της Φωκίδας, έχουμε τον τόπο μας ως σημείο αναφοράς. Η Παρνασσιώτικη Βάργιανη – όπου βρισκόταν το ένα από τα 3 Επισκοπεία της περιοχής, με τα άλλα δύο στο Γαλαξίδι και το Λιδωρίκι και έδρα τους τη Μητρόπολη της Πάτρας-, σκαρφαλωμένη στις πλαγιές του Παρνασσού, ατενίζει την αντικρινή Γκιώνα και το πέρασμα αριστερά προς την Άμφισσα και δεξιά προς τη Γραβιά και τον κάμπο της.

Οι κάτοικοί της έχουν τις ρίζες τους στη Βυζαντινή και Φράγκικη εποχή. Ήταν άνθρωποι του μόχθου και της καθημερινότητας, που έδωσαν διαχρονικά το παρόν σε κάθε Εθνική Ανάγκη. Μερίστηκαν και συνέβαλαν στο όραμα της Ελευθερίας του Εθνικοαπε-λευθερωτικού Αγώνα του 1821, τροφοδοτώντας με όλες τις δυνάμεις τους την υλοποίησή του – τόσο σε παλικάρια, όσο και υλικά αγαθά, καθώς τα άφθονα νερά της περιοχής τους εξασφάλιζαν τον πλούτο της γης.

Ως μαθητές του Μονοτάξιου Δημοτικού Σχολείου, είχαμε ακούσει από το δάσκαλο μόνο για την Μάχη στο Χάνι της Γραβιάς. Τα νικηφόρα πολεμικά δρώμενα στην Άμπλιανη(14-7-1824) και την Πανάσσαρη(14-9-1824) ήταν άγνωστες σελίδες της Ιστορίας του τόπου μας, στις οποίες ανατρέξαμε πολύ αργότερα, ως ενήλικες πλέον. Βέβαια, στον Αϊ-Λια, όπου στην περιοχή του διαδραματίστηκε η σημαντική Μάχη της Πανάσσαρης, πραγματοποιούνταν οι σχολικές εκδρομές για παιχνίδι, χωρίς την οποιαδήποτε ιστορική σηματοδότησή της. Μόνο σε κάποιες διηγήσεις του παππού μου γερο-Δημήτρη Κατηνιώτη, που ήταν γεννημένος γύρω στα 1872, αναφερόταν σε «κάποια Μάχη στον Αϊ-Λια», όπου «κάποιοι γενναίοι Έλληνες πολέμαρχοι» κατατρόπωσαν και νίκησαν τους Οθωμανούς. Έμοιαζαν, όμως, περισσότερο με παραμύθι, που γοήτευε και μάγευε την παιδική φαντασία μας.

Ήμουν 8 χρονών, το 1952, όταν έφυγε ο παππούς μου από τη ζωή. Δεν θα ξεχάσω, όμως, ποτέ την εικόνα του καθιστού γέροντα στην παραστιά, κοντά στο τζάκι, που με μισόκλειστα μάτια στηριζόταν στην πεταλιά και τραγουδούσε κλέφτικα τραγούδια, ανάμεσα σε διηγήσεις για τα κατορθώματα εκείνων των Ηρώων στον τόπο μας.

Είναι μια θύμηση που έρχεται και ξανάρχεται και όχι μόνο επετειακά. Ίσως γιατί η οικειότητά εκείνων των ανθρώπων με τα πρόσωπα και τα γεγονότα του ’21, που δεν τα είχε σκεπάσει η λησμονιά του χρόνου περνούσαν αβίαστα σ’ εμάς, σαν το νεράκι της «Μουρμπούλως» που ερχόταν πολύβουο, γάργαρο και κρυσταλλένιο, για να ξεδιψάσει, όχι μόνο τις αισθήσεις μας, αλλά και την ψυχή μας.

Αυτή η σχέση όλων μας με τον τόπο μας οφείλεται τόσο στους παππούδες μας όσο και στις γιαγιάδες μας με τις ατέλιωτες ιστορίες τους. Είναι μια σχέση οργανική, που διαπερνά το σώμα, το πνεύμα και τις αισθήσεις μας.

Ακόμα και σήμερα που διανύω την 8η δεκαετία της ζωής μου – μιας ζωής πλούσιας σε εμπειρίες και γνωριμίες με ανθρώπους και την ιστορία τους, στα τέσσερα σημεία του πλανήτη, καθώς είχα την τύχη να ταξιδέψω σε περισσότερες από 150 χώρες -, το βλέμμα της ψυχής μου είναι στραμμένο στη Βάργιανη.

Ευτυχώς, υπάρχουν πολλοί, που πιστεύουμε ότι ανήκουμε στην Ελλάδα. Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στο αίμα, στον πολιτισμό, στον τρόπο σκέψης μας – στον οποίο εμπεριέχεται η συνεχής αμφισβήτηση – στη διαμόρφωση ιδεών και αξιών, όπως ο διάλογος, η δημοκρατία και ο ανθρωπισμός. Οφείλεται στο DNA μας, που συνυπάρχει με τη ροή της Ιστορίας μας, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ως μια άυλη πνευματική δύναμη, ικανή να ρίξει «με μια καρφίτσα ένα βουνό»!

Τι συμβαίνει, όμως, όταν τα ελαττώματά μας συναγωνίζονται τα προτερήματά μας, με αυτό της διχόνοιας να καταλύει τη δυναμική μας, οδηγώντας σε εμφύλιες συρράξεις;

Κάθε φορά εμφανίζεται κάποιος «από μηχανής θεός» και μας αναγκάζει να προτάξουμε τη λογική μας ως πυξίδα και να ομονοήσουμε. Ιδιαίτερα στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα του 1821, η συνολική προσπάθεια και οι θυσίες των Ελλήνων κινδύνευσαν να χαθούν και να πνιγούν στο αίμα, από την προσωπική ματαιοδοξία κάποιων, με ηθικούς και κοινωνικούς «παφλασμούς», που δεν μπορούσαν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, εκτιμώντας και αποτιμώντας τη συμβολή ΟΛΩΝ των Ελλήνων.

Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου (20 Οκτωβρίου 1827), με τις συμμαχικές δυνάμεις Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας να κατατροπώνουν τους Τουρκο-αιγύπτιους, προεξάρχοντος του Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου, έλυσε το γόρδιο δεσμό μιας σκλαβιάς 400 χρόνων, συμβάλλοντας ουσιαστικά και τυπικά στην Ανεξαρτησία της Ελλάδας. Υποστηρίχτηκε ότι, χωρίς το Ναυαρίνο, δεν θα υπήρχε σήμερα η Ελλάδα. Πρόκειται, όμως, για μια αμφίδρομη σχέση, αφού και χωρίς την Επανάσταση δεν θα υπήρχε το Ναυαρίνο – όπως σοφά επισήμανε ο Ομ. Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Θάνος Βερέμης.

Πώς φτάσαμε, όμως, στη Ναυμαχία του Ναυαρίνου, στους πρωτεργάτες -Έντουαρντ Κόρδιγκτον, Ανρί Δεριγνύ, Λογγίνο Χέυδεν-, στους οποίους είμαστε βαθιά ευγνώμονες ως Έλληνες;

Αυτού του «ατυχούς γεγονότος», όπως το χαρακτήρισε ο Πρωθυπουργός των Τόρηδων, Δούκας του Γουέλιγκτον Άρθουρ Γουέλσλι, σε επίσημο λόγο του στις 29 Ιανουαρίου 1828, καθαιρώντας από την αρχηγία του αγγλικού στόλου το δημιουργό της Ναύαρχο Έντουαρντ Κόδριγκτον, ως παρερμηνεύοντα τις εντολές του (Ιούνιος 1828).

Θα βρισκόμασταν χρονικά στο 1827, αν δεν είχαν προηγηθεί το 1824 οι νικηφόρες Μάχες στην Άμπλιανη και την Πανάσσαρη; Αν τα οθωμανικά στρατεύματα του Δερβίς Πασά δεν έβρισκαν την σθεναρή αντίσταση των Στερεοελλαδιτών, με τη βοήθεια του Νικολάου Τζαβέλλα; Δεν θα αναγκάζονταν σε διάλυση και δεν θα είχαν περάσει στην Πελοπόννησο; Σύμφωνα δε με τον σχεδιασμό, δεν θα είχαν ενωθεί με αυτά του Ομέρ Βρυώνη και του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου, που παράπλεε στον Κορινθιακό Κόλπο; Δεν θα είχε επισπευθεί η καταστολή της Επανάστασης στο Μοριά;

Ο ιστορικός Σπυρίδωνας Τρικούπης αναφέρει χαρακτηριστικά για την Μάχη της Πανάσσαρης: «…Η μάχη αυτή επέφερε αγαθά για τους Έλληνες αποτελέσματα, γιατί στις 30 Σεπτεμβρίου 1824, το εχθρικό στρατόπεδο, βλέποντας τις επιθετικές εφορμήσεις των Ελλήνων, μετατοπίστηκε στις Θερμοπύλες και από εκεί διαλύθηκε. Η Μάχη της Πανάσσαρης αποτέλεσε μεγάλη επιτυχία για τους Έλληνες, που κυρίως οφειλόταν στην ένωση των δυνάμεών τους και στις συντονισμένες προσπάθειες των οπλαρχηγών τους…».

Με αυτή την παρακαταθήκη συμμετείχαν πολλοί Βαργιανίτες στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Μικρασιατική Εκστρατεία, στο Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Εθνική Αντίσταση-Γοργοπόταμο κ.λπ.

Το 2013, με αφορμή την έκδοση «Η Βάργιανη Φωκίδας και οι Γιαγιάδες μας», ξεκινήσαμε για την «ξεχασμένη» από τους σύγχρονους Έλληνες Μάχη της Πανάσσαρης, μία ετήσια Εκδήλωση Τιμής και Μνήμης, στην οποία συμπεριλαμβάνουμε πλέον και τους συμμετέχοντες Βαργιανίτες στους Νεώτερους Εθνικούς Αγώνες, το 2000 τιμήσαμε τον Γιάννη Κοπανέλο και τον Μιχάλη Ντούρο και το 2025 τιμούμε τον Θεμ. Λάντζο. Θέλουμε να σταθούμε σε σχεδόν «άγνωστα» γεγονότα στο ευρύτερο κοινό της περιοχής, για να δείξουμε στους νέους ανθρώπους ότι τους οφείλουμε την παιδεία και την εκπαίδευση, την οποία αξίζουν. Το γεγονός ότι αγνοούν την Ιστορία του Τόπου μας, δεν είναι δική τους παράλειψη, αλλά δικό μας σφάλμα.

Εμείς, οι παλαιότεροι και νεώτεροι Βαργιανίτες και Βαργιανίτισσες, αισθανόμαστε υπερήφανοι που προτρέψαμε με την προσπάθειά μας, να θεσμοθετηθεί και από τους κρατικούς φορείς μια Εκδήλωση Μνήμης για τη Μάχη της Πανάσσαρης. Από τους πρώτους που συμβάλαμε στην ανάδειξη αυτής της σημαντικής ιστορικής στιγμής, που διαδραματίστηκε στα χώματα της Βάργιαννης, ήμασταν οι: Θ. Αβράμπος, Ηλ. Αγαπητός, Αθ. Αντιπάτης, Ε. Γύζη, Κ. Κανέλος, Γ. Κατηνιώτης, Δ. Κολλύρης, Παν. και Αθηνά Κολλύρη, Στ. Κολλύρης, Βασ. Κοντολάτης, Γ. Κοντολάτης, Θ. Κοντολάτης, Σπ. Κορομπίλης, Π. Κούφαλης, Αν. Κούφαλης, Ν. Ι. Μανανάς, Ν. Ελ. Μανανάς, Δ. Ελ. Μανανάς, Β. Μανίκα (δωρήτρια ανέγερσης Ι. Ν. Προφήτη Ηλία), Π. Μπαλωμένου, Κ. Μπαλωμένου, Κώστας Μπαλωμένος, Ι. Παπαϊωάννου, Μιχ. και Γιούλα Παπαϊωάννου, Παν. Παπαϊωάννου, Αγλ. Παππούλη, Στ. Παρατσιόκα, Αργ. Παρατσιώκας, Αν. και Ανθούλα Σαραβάνη, Ντ. Σκουρτιά, Β. Σκουρτιά, Κ. και Σπυριδούλα Σουβλιρού, Παν. και Γεωργία Τσικνή, Ηλ. και Λούλα Τσικνή, Ε. Τσικνής, Π. Φοιυσέκη, Εφ. Φουσέκη κ.ά.

Ευγενικοί υποστηρικτές των Εκδηλώσεών μας για τη Μάχη της Πανάσσαρης στάθηκαν πάντα το STAR Κεντρικής Ελλάδος τους οποίους ευχαριστούμε θερμά και προσωπικά ο Γενικός Διευθυντής κ. Γιώργος Σιμόπουλος, καθώς και τα «Αγιαθυμιώτικα Νέα» και ο Πρόεδρος του Συλλόγου Αγιοευθυμιωτών κ. Σπύρος Κυριάκης».

Ο ιστορικός Ναός της Αγίας Παρασκευής.

Βαργιανίτισσες και Βαργιανίτες τιμούν τους πεσόντες ήρωές τους στους Εθνικούς Αγώνες της Σύγχρονης Ελλάδος.

Ο πλάτανος στην πλατεία της Βάργιανης, που φέτος γιόρτασε τα εβδομήντα χρόνια ζωής του.

Ιστορικό φωτογραφικό Αρχείο Νεώτερης Ελλάδας