Ουκρανία: Σε ποια σημεία του σχεδίου θα μπορούσε να συμβιβαστεί – Στενά τα περιθώρια

Την Πέμπτη λήγει το τελεσίγραφο που έδωσε ο Τραμπ στον Ζελένσκι για να αποδεχτεί το σχέδιο εκεχειρίας στην Ουκρανία που συμφώνησε ο αμερικανός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ με τον διαπραγματευτή του Κρεμλίνου, Κιρίλ Ντμιτρίεφ.

Η επιλογή της μέρας δεν είναι τυχαία. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ θέλει την Ημέρα των Ευχαριστιών να μπορεί να ανακοινώσει το τέλος του πολέμου και να δεχτεί ως «ειρηνοποιός» τις ευχαριστίες της υφηλίου.

Το σχέδιο των 28 σημείων βέβαια ζητά τη συνθηκολόγηση της Ουκρανίας που καλείται να κάνει οδυνηρούς συμβιβασμούς μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια αιματηρού πολέμου, ενώ ακόμα και εάν γίνει αποδεκτό από τα εμπόλεμα μέρη απέχει πολύ από το να διασφαλίσει μία «διαρκή και βιώσιμη ειρήνη».

Ο ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, είναι στην πιο δύσκολη στιγμή του από την αρχή του πολέμου, όπως παραδέχτηκε και ο ίδιος σε μήνυμά του στους πολίτες της χώρας του, ενώ διαγράφονται τρία σενάρια για το μέλλον.

Το πρώτο είναι η Ουκρανία να απορρίψει το σχέδιο και ο Τραμπ να υλοποιήσει την απειλή του για διακοπή βοήθειας προς τη χώρα.

Το δεύτερο σενάριο είναι οι πολλές ασάφειες και τα θολά σημεία στην πρόταση να οδηγήσουν αργά ή γρήγορα στην πλήρη κατάρρευση της συμφωνίας, και επομένως ο πόλεμος να συνεχιστεί.

Και το τρίτο σενάριο είναι το σχέδιο Τραμπ να λειτουργήσει ως βάση για διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία να ελπίζει στην παρέμβαση των ευρωπαίων συμμάχων της για να εξασφαλίσει κάποιες αλλαγές προς όφελός της.

Η τελευταία αυτή επιλογή φαίνεται πως είναι η επικρατέστερη στο ουκρανικό και ευρωπαϊκό επιτελείο ενώ η Ρωσία προς το παρόν φροντίζει να εμφανίζεται συγκρατημένη και επιφυλακτική.

Από την άλλη είναι πολύ δύσκολο για τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να δεχτεί ένα τέτοιο σχέδιο, κάτι που θα προκαλούσε μεγάλες αντιδράσεις στο εσωτερικό της Ουκρανίας και για τον ίδιο θα ήταν σίγουρα η πολιτική του καταδίκη.

Το «γεράκι» Ρούμπιο και το παζάρι στη Γενεύη

Οι συνομιλίες στη Γενεύη μεταξύ της ουκρανικής και της αμερικανικής αντιπροσωπείας σημείωσαν πρόοδο σύμφωνα με κοινή ανακοίνωση των δύο χωρών, που όμως ήταν αρκετά αόριστη όσον αφορά τα βήματα που έγιναν και αρκέστηκε σε μια γενικόλογη αναφορά ότι «οποιαδήποτε συμφωνία θα πρέπει να σέβεται πλήρως την κυριαρχία της Ουκρανίας και να εξασφαλίζει μία βιώσιμη και διαρκή ειρήνη».

Δημοσιεύματα αναφέρουν ότι στο παρασκήνιο ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο – ένα από τα «γεράκια» της αμερικανικής πολιτικής» – δεν έκρυψε τη δυσαρέσκειά του με το σχέδιο το οποίο χαρακτήρισε «φιλορωσικό» και ανέλαβε να εξισορροπήσει την κατάσταση προς όφελος της Ουκρανίας.

Η Ε.Ε. που ως συνήθως έμεινε έξω από τις εξελίξεις φαίνεται πως θα επιδιώξει για ακόμα μία φορά να παίξει καθυστερήσεις, όπως κάνει από την αρχή της ανάληψης καθηκόντων από τον Τραμπ, προσπαθώντας να μετατοπίσει τον αμερικανό πρόεδρο.

Σε καθυστερήσεις ελπίζει και ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι προκειμένου είτε να εξασφαλίσει κάποιες υποχωρήσεις που θα μπορούσε να παρουσιάσει στο εσωτερικό της χώρας ως ένα δύσκολο αλλά αναγκαίο ρεαλιστικό συμβιβασμό, είτε πολύ περισσότερο η Ρωσία να απορρίψει τις όποιες παραχωρήσεις και ο πόλεμος να συνεχιστεί με το Κίεβο φυσικά να είναι σε πολύ δυσκολότερη θέση.

Ποια είναι όμως τα σημεία που η Ουκρανία θα μπορούσε να συμβιβαστεί; Οι Financial Times παρουσιάζουν τους επίμαχους όρους του σχεδίου για τους οποίους η Ουκρανία είτε θα μπορούσε να υποχωρήσει είτε δεν υπάρχει περιθώριο συμβιβασμού.

Θα παραχωρήσει η Ουκρανία το Ντονέτσκ;

Το πιο δύσκολο σημείο της συμφωνίας είναι η παραχώρηση της επαρχίας Ντονέτσκ -ακόμα και τμημάτων που δεν ελέγχει ο ρωσικός στρατός – στη Μόσχα. Ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίζεται πεπεισμένος ότι η αργή προώθηση των ρωσικών δυνάμεων στην περιοχή θα οδηγήσει αναπόφευκτα κάποια στιγμή στον πλήρη ρωσικό έλεγχο της περιφέρειας της ανατολικής Ουκρανίας για την προάσπιση της οποίας έχουν θυσιαστεί χιλιάδες ουκρανοί στρατιώτες.

Δεκάδες χιλιάδες ακόμα Ουκρανοί που μένουν στην περιοχή θα πρέπει να εκτοπιστούν ενώ μία τέτοια κίνηση θα σήμανε ταυτόχρονα ότι το Κίεβο θα παρέδιδε τη «ζώνη οχυρών» του, που αποτελείται  από τις πόλεις Σλοβιάνσκ, Κραματόρσκ, Ντρουζκίβκα και Κοστιαντινίβκα.

Σε αυτή την περίπτωση η περιοχή θα κηρυχθεί «ουδέτερη αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη» αλλά οι πόλεις Ντνίπρο και Ζαπορίζια θα είναι σοβαρά εκτεθειμένες εάν η Ρωσία παραβιάσει με νέες επιθέσεις αυτή τη «ζώνη».

Το σχέδιο των ΗΠΑ περιλαμβάνει την αναγνώριση των περιοχών που είναι υπό κατοχή ως «de facto ρωσικές». Κατ’ αρχάς, αυτό είναι πιο αποδεκτό για το Κίεβο και τους Ευρωπαίους συμμάχους του από την επίσημη «de jure» αναγνώριση, η οποία θα υπαινισσόταν ότι τα σύνορα μπορούν να αλλάζουν με τη βία παραβιάζοντας τις διεθνείς νομικές αρχές.

Αλλά, όπως λέει ο Μαρκ Γουέλερ, διευθυντής διεθνούς δικαίου στο Chatham House και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, η φράση «de facto ρωσικό» είναι πιο ευνοϊκή και για τον Πούτιν από την «de facto ρωσική κατοχή», όπως και η χρήση της λέξης «αναγνώριση».

Θα λάβει η Ουκρανία ουσιαστικές εγγυήσεις ασφάλειας;

Η Ουκρανία σύμφωνα με το σχέδιο δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, ούτε στρατεύματα της Συμμαχίας θα αναπτυχθούν στα εδάφη της. Την ίδια στιγμή γίνεται λόγος για ουσιαστικές εγγυήσεις ασφαλείας, χωρίς όμως να περιλαμβάνονται λεπτομέρειες.

Το Κίεβο εκφράζει την επιφύλαξή του σε αόριστες υποσχέσεις μιας και στο παρελθόν το Μνημόνιο της Βουδαπέστης το 1994, δεν απέτυχε να αποτρέψει τις ρωσικές επιθέσεις το 2014 και την πλήρη εισβολή το 2022.

Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι θέλει μια υπόσχεση τύπου Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ από τους δυτικούς εταίρους του, σύμφωνα με την οποία αυτοί θα απαντήσουν στρατιωτικά καθώς και με αυστηρές κυρώσεις κατά της Ρωσίας σε περίπτωση μελλοντικών επιθέσεων.

Τις προηγούμενες ημέρες το Axios δημοσίευσε ένα ξεχωριστό έγγραφο που οι ΗΠΑ φέρεται να παρουσίασαν στην Ουκρανία και περιλάμβανε εγγυήσεις ασφαλείας τύπου ΝΑΤΟ αλλά δεν είναι σαφές εάν αυτό θα υποβληθεί στην κρίση ή όχι της Ρωσίας.

Ποιος θα πάρει τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας;

Οι ΗΠΑ έχουν βλέψεις για τα ρωσικά παγωμένα περιουσιακά στοιχεία που κατέχει η Ε.Ε., η οποία σκόπευε να τα διαθέσει με μορφή δανείου στην Ουκρανία, αν και το σχέδιο αυτό έχει νομικές και οικονομικές προκλήσεις και έχει σκαλώσει στην αντίδραση του Βελγίου που φυλάσσει τα εν λόγω κεφάλαια και φοβάται αντίποινα της Μόσχας.

Η Ουκρανία θα χρειαστεί τεράστια οικονομική υποστήριξη ακόμα και με μια συμφωνία ειρήνης και το ποιος θα πληρώσει για αυτή είναι ακόμα ένα ζήτημα το οποίο περιλαμβάνεται στο παζάρι.

Πρέπει να υπάρξει γενική αμνηστία;

Εκτός από τις αντιδράσεις που αφορούν τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου, αναλυτές επισημαίνουν ότι εάν χορηγηθεί πλήρης αμνηστία στη Ρωσία, τότε εξανεμίζεται η όποια νομική βάση μπορεί να επικαλεστεί η ΕΕ για να χρησιμοποιήσει τα ρωσικά κεφάλαια.

Το μέγεθος του ουκρανικού στρατού;

Ο περιορισμός του μεγέθους του ουκρανικού στρατού σε 600.000 άνδρες από 850.000 που είναι σήμερα, θα αποτελούσε παραβίαση της κυριαρχίας της Ουκρανίας, σύμφωνα με αναλυτές. Η Ε.Ε. είναι κάθετα αντίθετη καθώς συνεχίζει να θεωρεί τον ουκρανικό στρατό ως ανάχωμα απέναντι σε μία πιθανή μελλοντική ρωσική επίθεση, την απειλή της οποίας όλο και πιο συχνά χρησιμοποιούν τα ευρωπαϊκά επιτελεία δικαιολογώντας έτσι και τις θηριώδεις δαπάνες σε εξοπλισμούς.

Με 600.000 στρατιώτες η Ουκρανία παραμένει μία από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές δυνάμεις της Ευρώπης – σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού – ενώ η επιλογή αυτή θα επέτρεπε σε ορισμένα στρατεύματα που μάχονται εδώ και χρόνια να αποστρατευτούν. Στρατιωτικοί στην Ουκρανία όμως αντιδρούν καθώς κάνουν λόγο «για προετοιμασία της επόμενης ρωσικής εισβολής με αποδυναμωμένο τον στρατό».