Λειψυδρία: Η Τεχεράνη είναι πιο κοντά στην Ευρώπη από ότι νομίζουμε – Νέα μελέτη για την εξάντληση των υδάτινων πόρων

Το δραματικό διάγγελμα του πρωθυπουργού του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν, πριν από λίγες ημέρες άνοιξε την αυλαία της δυστοπίας. Οι κάτοικοι της Τεχεράνης, μιας πόλης 13 εκατομμυρίων, θα προμηθεύονται νερό με το δελτίο και εάν δεν βρέξει μέχρι το τέλος του έτους η πρωτεύουσα του κράτους ενδέχεται να χρειαστεί να εκκενωθεί.

Η είδηση ακούγεται εξωπραγματική, αλλά η λειψυδρία – που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή – είναι η νέα πραγματικότητα του πλανήτη. Λίγες μέρες μετά το διάγγελμα του πρωθυπουργού του Ιράν η Σύνοδος για το Κλίμα κατέληγε σε μία συμφωνία που δεν έκανε καμία αναφορά στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.

Στην Ελλάδα η Πάτμος, η Λέρος και η Αττική κηρύχθηκαν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω λειψυδρίας με την κυβέρνηση να μιλά για αναγκαία μεγάλα έργα υψηλού κόστους που πρέπει να ξεκινήσουν άμεσα.

Η διαπίστωση του προβλήματος βέβαια δεν είναι καινούρια. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός στην περσινή ΔΕΘ αφιέρωσε μεγάλο τμήμα της ομιλίας του στη λειψυδρία και στις προετοιμασίες που κάνει η κυβέρνηση προκειμένου να μην αντιμετωπίσουμε πρόβλημα.

Ωστόσο πολλά προβλήματα έκαναν από τότε την εμφάνισή τους, ιδίως στα νησιά τους καλοκαιρινούς μήνες, μέχρι η κυβέρνηση να ανακοινώσει με τη μορφή κατεπείγοντος φαραωνικά έργα που δέχονται επικρίσεις τόσο για τις διαδικασίες ανάθεσης που θα ακολουθηθούν όσο και για το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.

Το πρόβλημα με τη λειψυδρία πρέπει βέβαια να αντιμετωπιστεί με τους επιστήμονες να τονίζουν ότι ήδη η κατάσταση είναι κρίσιμη.

Τα αποθέματα νερού στην Ευρώπη εξαντλούνται

Νέα μελέτη επιστημόνων του University College London (UCL), σε συνεργασία με την Watershed Investigations και την εφημερίδα Guardian, αναφέρει ότι μεγάλα τμήματα των αποθεμάτων νερού στην Ευρώπη εξαντλούνται.

Οι επιστήμονες ανέλυσαν δορυφορικά δεδομένα για την περίοδο 2022-2024, τα οποία καταγράφουν τις αλλαγές στο βαρυτικό πεδίο της Γης.

Οι μεταβολές στα υπόγεια ύδατα, τους ποταμούς, τις λίμνες, την υγρασία του εδάφους και τους παγετώνες εμφανίζονται στο σήμα, επιτρέποντας στους δορυφόρους να «ζυγίζουν» αποτελεσματικά την ποσότητα του αποθηκευμένου νερού.

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι ένα μεγάλο τμήμα της νότιας και ανατολικής Ευρώπης έχει στεγνώσει.

Οι ερευνητές δεν έχουν αμφιβολία ότι τα δεδομένα για τη λειψυδρία σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή.

Ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι οι επιπτώσεις στα υπόγεια ύδατα που γενικά θεωρούνται πιο ανθεκτικά στις κλιματικές αλλαγές από τα επιφανειακά ύδατα. Ωστόσο οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί με τις πιο έντονες καλοκαιρινές βροχοπτώσεις συχνά σημαίνουν μεγαλύτερη απώλεια νερού λόγο απορροής και πλημμυρών, ενώ η χειμερινή περίοδος αναπλήρωσης των υπόγειων υδάτων ενδέχεται να μειώνεται.

Η τάση ξηρασίας στην Ευρώπη θα έχει «μακροπρόθεσμες» επιπτώσεις, πλήττοντας την επισιτιστική ασφάλεια, τη γεωργία και τα οικοσυστήματα που εξαρτώνται από το νερό, ιδίως τους βιότοπους που τροφοδοτούνται από υπόγεια ύδατα», αναφέρουν οι επιστήμονες.

Η Ελλάδα αντιμέτωπη με υδατικό στρες

Ο ρυθμός μείωσης των αποθεμάτων νερού στην Ελλάδα και ιδίως στην Αττική είναι δραματικός. Σύμφωνα με την ΕΥΔΑΠ μέχρι το 2021 τα αποθέματα στους ταμιευτήρες ήταν σταθερά, στο 1,1 δισ. κυβικά μέτρα. Δεν μειώνονταν. Από το 2022, άρχισε η μείωση των αποθεμάτων που αγγίζει τα περίπου 250 εκατ. κυβικά μέτρα ανά έτος.

Επιπλέον, σημειώνεται μείωση των βροχοπτώσεων κατά περίπου 25%, αύξηση της ετήσιας εξάτμισης κατά περίπου 15% και αύξηση της κατανάλωσης κατά περίπου 6%. Όλα αυτά τα στοιχεία, συντείνουν στο ότι η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει, μετά την Κύπρο, το υψηλότερο υδατικό στρες στη νότια Ευρώπη.

Ως υδατικό στρες, εννοείται το ποσοστό του διαθέσιμου νερού μιας περιοχής που απαιτείται για να καλυφθεί η ζήτηση – στη χώρα μας αυτό φτάνει το 70%. Η Αττική και η Θεσσαλονίκη, αντιπροσωπεύοντας πάνω από τον μισό πληθυσμό της χώρας σε κατανάλωση πόσιμου νερού, βρίσκονται στο επίκεντρο.

Η Τεχεράνη δεν είναι μακριά

«Οι κλιματικές επιπτώσεις που παρατηρούνται εδώ και καιρό στον παγκόσμιο νότο, από τη νότια Ασία έως την Αφρική και τη Μέση Ανατολή, είναι πλέον πολύ πιο κοντά στο σπίτι μας, με την κλιματική αλλαγή να «επηρεάζει σαφώς την ίδια την Ευρώπη», αναφέρει ο Mohammad Shamsudduha, καθηγητής κρίσης νερού και μείωσης κινδύνων στο UCL.

«Πρέπει να επικεντρωθούμε στην επαναχρησιμοποίηση του νερού, χρησιμοποιώντας λιγότερο νερό εξαρχής, διαχωρίζοντας το πόσιμο νερό από τα ανακυκλωμένα νερά που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε, χρησιμοποιώντας λύσεις βασισμένες στη φύση και σκεπτόμενοι τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζουμε τα έργα», σημειώνει η Χάνα Κλοκ, καθηγήτρια υδρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ.

«Απλά δεν κάνουμε αυτά τα πράγματα αρκετά γρήγορα για να συμβαδίσουμε με αυτές τις μακροπρόθεσμες τάσεις», πρόσθεσε η ίδια.

Η ανακοίνωση των μέτρων στην Ελλάδα και τα εύλογα ερωτήματα

Τα έργα που ανακοινώθηκαν για την Αττική φιλοδοξούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα για τα επόμενα 30 χρόνια. Το βασικότερο έργο είναι η μερική εκτροπή των ποταμών Κρικελιώτη και Καρπενησιώτη προς τον Εύηνο. Η εκτίμηση είναι πως οι εργασίες θα ολοκληρωθούν σε περίπου 4 χρόνια (το πρώτο εξάμηνο του 2029).

Παράλληλα, στα μεσοπρόθεσμα έργα περιλαμβάνονται: (i) το έργο ανύψωσης νερού στο Εξωτερικό Υδροδοτικό Σύστημα για διασύνδεση με αφαλάτωση και (ii) η χερσαία αφαλάτωση με στόχο 87,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο.

Η ανακοίνωση των μέτρων για τη λειψυδρία προκαλεί ωστόσο κάποια εύλογα ερωτήματα.

Αφού το πρόβλημα εντοπίστηκε εδώ και χρόνια γιατί δεν λήφθησαν μέτρα ως προς την ορθολογικότερη διαχείριση του πόσιμου νερού;

Όπως γράφουν ΤΑ ΝΕΑ ειδικοί επισημαίνουν επίσης πως μόνο με  φαραωνικού τύπου έργα το πρόβλημα της λειψυδρίας δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί. Ναι, έχουμε μείωση των βροχοπτώσεων, αλλά για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα χρειαζόμαστε πολλά μικρά φράγματα για να μαζεύεται το νερό της βροχής.

Επίσης μπορεί να αποδώσει αυτό το έργο όταν όλο το υδροδοτικό δίκτυο της Αττικής είναι διάτρητο με συνέπεια οι απώλειες σε πόσιμο νερό να είναι τεράστιες;

Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Αττική δεν μπορεί να λυθεί εάν δεν υπάρξει μία σοβαρή μελέτη της φέρουσας ικανότητας της περιοχής με ειδικούς να αναφέρουν ότι «δεν μπορείς να χτίζεις παντού χωρίς να λαμβάνεις υπόψη ποιες είναι οι ανάγκες σε νερό και όχι μόνο μιας περιοχής».

Το πρόβλημα της αφαλάτωσης

Το τελευταίο διάστημα υπάρχει η άποψη πως η αφαλάτωση θα δώσει τη λύση στο πρόβλημα της λειψυδρίας. Ωστόσο πρόκειται για μία μέθοδο ακριβή και εξαιρετικά ενεργοβόρα ενώ υπάρχει ζήτημα και με τη διαχείριση των αποβλήτων.

Σε αυτό φαίνεται να συμφωνεί και ο καθηγητής Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών, Ευθύμης Λέκκας, που είπε μιλώντας στην ΕΡΤ ότι από την αφαλάτωση προκύπτουν τεράστια προβλήματα και η υλοποίηση των μέτρων που ανακοινώθηκαν θα πρέπει να γίνει με μεγάλη προσοχή.

«Θα πρέπει να κάνουμε χρήση της αφαλατώσης και επέκταση της αφαλάτωσης στα νησιά με πολύ μεγάλη προσοχή. Δεν είναι μόνο η ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος που δεν είναι μεγάλη, αλλά είναι υπολογίσιμη.

Εκείνο το οποίο σαφώς τίθεται σαν σοβαρό πρόβλημα είναι η κατανάλωση ενέργειας για την αφαλάτωση. Η κατανάλωση ενέργειας σημαίνει παραγωγή αντίστοιχα ενέργειας. Για την παραγωγή ενέργειας έχουμε τεράστιες επιπτώσεις όταν δεν προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές. Έχουμε, δηλαδή, με την χρήση της αφαλάτωσης, και επιπτώσεις στο περιβάλλον, εάν χρησιμοποιούμε ενέργεια η οποία προέρχεται από ορυκτά καύσιμα. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι έτσι ενισχύει το φαινόμενο του θερμοκηπίου και βέβαια ενισχύει την κλιματική κρίση».

Πηγή: in.gr