Από το Βατικανό στον Καναδά: Επιστρέφουν πολιτιστικά αντικείμενα ιθαγενών κοινοτήτων έναν αιώνα μετά

Μετά από χρόνια διαβουλεύσεων, το Βατικανό ολοκλήρωσε τη διαδικασία επαναπατρισμού δεκάδων αντικειμένων πολιτιστικής σημασίας για τις αυτόχθονες κοινότητες του Καναδά.

Συνολικά 62 πολιτιστικοί θησαυροί με ρίζες σε Πρώτα Έθνη, Ινουίτ και Μετίς έφτασαν αυτή την εβδομάδα στο Καναδικό Μουσείο Ιστορίας στο Γκατινό του Κεμπέκ, όπου φυλάσσονται προσωρινά μέχρι να ολοκληρωθεί η ταυτοποίησή τους και να αποφασιστεί, σε συνεργασία με τους ίδιους τους αυτόχθονες φορείς, το μέλλον τους.

«Πρέπει να φανταστείτε ότι τη δεκαετία του 1920 ένα τέτοιο καγιάκ ήταν ζωτικής σημασίας για την ευημερία μιας οικογένειας και μιας ολόκληρης κοινότητας»

Ο μακρύς δρόμος της επιστροφής

Η επιστροφή των αντικειμένων εντάσσεται στη μακρά διαδικασία που ξεκίνησε μετά την ιστορική επίσκεψη του εκλιπόντος Πάπα Φραγκίσκου στον Καναδά το 2022. Τα έργα είχαν μεταφερθεί στη Ρώμη ήδη από το 1925, στο πλαίσιο διεθνούς έκθεσης που είχε οργανώσει ο Πάπας Πίος ΙΑ΄, και παρέμειναν επί σχεδόν έναν αιώνα στα παπικά αποθέματα. Η απόφαση για τον επαναπατρισμό τους ελήφθη τα τελευταία χρόνια από τον Πάπα Φραγκίσκο και υλοποιήθηκε από τον διάδοχό του, Πάπα Λέοντα ΙΔ΄.

Σύμφωνα με το Art News, η άφιξη των αντικειμένων στον Καναδά σηματοδότησε την έναρξη μιας διαδικασίας προσεκτικής αποτίμησης: αυτόχθονες πρεσβύτεροι, τεχνίτες και ειδικοί εξετάζουν κάθε κομμάτι ξεχωριστά, αναζητώντας την ακριβή προέλευσή του και τον ρόλο του στη συλλογική μνήμη των κοινοτήτων. Ανάμεσα στα αντικείμενα ξεχωρίζει ένα παραδοσιακό καγιάκ, κατασκευασμένο από ξύλο που είχε ξεβραστεί στη θάλασσα και δέρμα φώκιας, το οποίο χρησιμοποιούνταν στο κυνήγι μπελούγκα και αποτελούσε βασικό μέσο επιβίωσης για οικογένειες των Ινουίτ στις αρχές του 20ού αιώνα.

«Πρέπει να φανταστείτε ότι τη δεκαετία του 1920 ένα τέτοιο καγιάκ ήταν ζωτικής σημασίας για την ευημερία μιας οικογένειας και μιας ολόκληρης κοινότητας», δήλωσε ο Νέιταν Όμπεντ, πρόεδρος της Inuit Tapiriit Kanatami. Όπως σημείωσε, η δυνατότητα να μελετηθούν ξανά αυτά τα αντικείμενα μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στην αναβίωση παραδοσιακών τεχνικών, όπως η κατασκευή καγιάκ.

«Ταπεινότητα, επιμονή και διάθεση να ακούμε»

Από την πλευρά της Καθολικής Εκκλησίας, ο αρχιεπίσκοπος Βανκούβερ Ρίτσαρντ Σμιθ, εκπροσωπώντας τη Διάσκεψη των Καθολικών Επισκόπων του Καναδά, υπογράμμισε ότι «η συμφιλίωση δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά μια μακρά διαδρομή που απαιτεί ταπεινότητα, επιμονή και, πάνω απ’ όλα, τη διάθεση να ακούμε».

Για τις αυτόχθονες κοινότητες, ωστόσο, το διακύβευμα δεν περιορίζεται στην επιστροφή ή την έκθεση των αντικειμένων. Όπως τόνισε ο Όμπεντ, οι τρόποι με τους οποίους αντιλαμβάνονται τη σχέση με την πολιτιστική τους κληρονομιά διαφέρουν από τα δυτικά μουσειακά πρότυπα: πρόκειται για μια «ζωντανή ιστορία», που συνδέεται συχνά με την αφή, τη χρήση και τη φυσική επαφή.

Το επόμενο βήμα θα είναι να αποφασιστεί αν τα αντικείμενα θα φιλοξενηθούν σε τοπικά μουσεία, σε κοινοτικά κέντρα ή αν θα επανενταχθούν στην πολιτιστική πρακτική των ανθρώπων στους οποίους ανήκουν.

*Με πληροφορίες από: Art News