Δράσεις και θεσμικές πρωτοβουλίες για την ασφάλεια των δημοσιογράφων και την ελευθερία του Τύπου

Σε μια εποχή που οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν αυξανόμενες απειλές -από ψηφιακές επιθέσεις και SLAPP μέχρι φυσική βία- η Ελλάδα αναλαμβάνει μια σειρά από δράσεις και θεσμικές πρωτοβουλίες με διεθνή διάσταση για την ασφάλεια των δημοσιογράφων και την ελευθερία του Τύπου. Θέτει έτσι τα θεμέλια για να γίνει περιφερειακός κόμβος προστασίας του Τύπου και αναδεικνύεται σε πρωτοπόρο χώρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο στον συγκεκριμένο τομέα.

«Η προστασία της δημοσιογραφίας και η θωράκιση των θεσμών δεν είναι απλώς συμμόρφωση. Είναι επιλογή ουσίας, είναι επένδυση στη δημοκρατία» έχει τονίσει ο υφυπουργός στον πρωθυπουργό και κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, αναφερόμενος στις θεσμικές αλλαγές που γίνονται, τις οποίες συντονίζει η Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης και σηματοδοτούν μια στρατηγική επιλογή της ελληνικής Πολιτείας να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού τοπίου προστασίας της δημοσιογραφίας.

Ένα Ολοκληρωμένο «παζλ» Προστασίας

Το Διεθνές Κέντρο για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων (ICSJ), υπό την επιστημονική ηγεσία του καθηγητή Νίκου Παναγιώτου (Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, ΑΠΘ), σε συνεργασία με την ανασυγκροτημένη Task Force για την ασφάλεια των δημοσιογράφων (Νοέμβριος 2025), προχωρά στην υλοποίηση ενός φιλόδοξου τριπτύχου δράσεων:

Η πρώτη δράση αποτελεί διήμερη εντατική εκπαίδευση που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα και απευθύνεται αποκλειστικά σε Έλληνες δημοσιογράφους. Το πρόγραμμα είναι ειδικά σχεδιασμένο για την απόκτηση δεξιοτήτων διαχείρισης κρίσεων εντός της ελληνικής επικράτειας, με κεντρικό άξονα τις φυσικές καταστροφές -πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμούς- που αποτελούν συχνό φαινόμενο στη χώρα μας και είναι ιδιαίτερα κρίσιμη καθώς η Ελλάδα αντιμετωπίζει με αυξανόμενη συχνότητα ακραία καιρικά φαινόμενα, αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. Για πρώτη φορά, Έλληνες δημοσιογράφοι θα έχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένη εκπαίδευση προσαρμοσμένη στις ιδιαίτερες

Δεύτερη δράση, το καθιερωμένο Διεθνές Σχολείο Εκπαίδευσης (International Training School) της Θεσσαλονίκης το οποίο εστιάζει στην προετοιμασία δημοσιογράφων για ανταπόκριση σε εμπόλεμες ζώνες και περιβάλλοντα υψηλού κινδύνου.

Η Θεσσαλονίκη καθίσταται ένα από τα ελάχιστα σημεία στην Ευρώπη όπου δημοσιογράφοι μπορούν να λάβουν πιστοποίηση HEAT. Μέχρι πρόσφατα, οι Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι έπρεπε να ταξιδέψουν κυρίως στη Βρετανία ή τις Σκανδιναβικές χώρες για αντίστοιχη εκπαίδευση. Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας, στα σύνορα της ΕΕ και σε εγγύτητα με περιοχές κρίσεων στη Μέση Ανατολή, τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο, προσδίδει στρατηγική σημασία σε αυτόν τον κόμβο για ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Η εκπαίδευση καλύπτει τέσσερις θεμελιώδεις άξονες: ασφάλεια πεδίου και τεχνικές επιβίωσης σε εχθρικά περιβάλλοντα, ψηφιακή ασφάλεια και προστασία δεδομένων και επικοινωνιών σε καθεστώτα παρακολούθησης, διαχείριση πληροφοριών και επαλήθευση σε συνθήκες σύγκρουσης όπου η παραπληροφόρηση είναι όπλο, καθώς και ψυχολογική ανθεκτικότητα και διαχείριση τραύματος.

Τρίτη δράση το Διεθνές Συνέδριο: Η Δημοσιογραφία του Τραύματος στο Επίκεντρο, που θα διεξαχθεί για τρίτη φορά. Το θέμα ανταποκρίνεται σε μια επείγουσα και συχνά αποσιωπημένη ανάγκη του κλάδου. Δημοσιογράφοι που καλύπτουν πολέμους, τρομοκρατικές επιθέσεις, φυσικές καταστροφές ή σοβαρή εγκληματικότητα εκτίθενται επανειλημμένα σε τραυματικές εμπειρίες που επηρεάζουν σημαντικά την ψυχική τους υγεία. Έρευνες δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό δημοσιογράφων που εργάζονται σε τέτοια περιβάλλοντα εμφανίζει συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες, κατάθλιψης ή άγχους.

Ο συνδυασμός των τριών δράσεων δημιουργεί ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα με πολλαπλά επίπεδα: η Εθνική Εκπαίδευση καλύπτει τις άμεσες ανάγκες των Ελλήνων δημοσιογράφων για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν καθημερινά, το International Training School προσελκύει διεθνείς συμμετέχοντες και προσφέρει αναγνωρισμένη πιστοποίηση που ανοίγει επαγγελματικές πόρτες, και το Συνέδριο λειτουργεί ως πλατφόρμα ανταλλαγής γνώσης, δικτύωσης και επιστημονικής τεκμηρίωσης.

Όπως τονίζει ο Γενικός Γραμματέας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, Δημήτρης Κιρμικίρογλου: «Δεν μπορούμε να εγγυηθούμε και να προάγουμε τον ρόλο των μέσων ενημέρωσης χωρίς να εγγυηθούμε ή να οικοδομήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον, μέσα στο οποίο οι δημοσιογράφοι θα έχουν τη δυνατότητα να ασκούν ανεμπόδιστα το λειτούργημά τους. Η ασφάλεια δεν είναι πολυτέλεια – είναι προϋπόθεση για την ύπαρξη ελεύθερης και ποιοτικής δημοσιογραφίας».

Το Θεσμικό Υπόβαθρο: Νόμοι και Συνεργασίες

Οι δράσεις αυτές δεν είναι μεμονωμένες, αλλά εντάσσονται σε ένα ευρύ θεσμικό οικοδόμημα:

Η Task Force για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων (ανασυγκροτήθηκε Νοέμβριο 2025) ενσωματώνει στην πολιτική χάραξη 6 υπουργεία, όλες τις δημοσιογραφικές ενώσεις και τα πανεπιστημιακά τμήματα.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ασφάλεια των Δημοσιογράφων θεσμοθετήθηκε τον Νοέμβριο του 2025, στο πλαίσιο του νόμου για την ΕΡΤ και τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό για την Ελευθερία των Μέσων.

Ο νόμος προβλέπει επίσης τη δημιουργία του Ελληνικού Συμβουλίου ΜΜΕ (ανεξάρτητου οργανισμού αυτορρύθμισης), τη χρηματοδότηση του Παρατηρητηρίου κατά των SLAPP (καταχρηστικών αγωγών) και την υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Παιδεία στα Μέσα.

Διεθνής αναγνώριση και καινοτόμες συνεργασίες

Οι πρωτοβουλίες της Ελλάδας έχουν ήδη κερδίσει διεθνή αναγνώριση. Ο Jan Braathu, εκπρόσωπος του ΟΑΣΕ για την Ελευθερία των Μέσων, τις χαρακτήρισε «αξιοσημείωτες», σημειώνοντας ότι το κέντρο στη Θεσσαλονίκη είναι «κάτι περισσότερο από μια απλή εκπαιδευτική εγκατάσταση – είναι σύμβολο της δέσμευσης μιας χώρας να προστατεύει τους δημοσιογράφους της» και κάλεσε και άλλες χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ελλάδας.

Παράλληλα, υλοποιούνται πρακτικές δράσεις, όπως η συνεκπαίδευση δημοσιογράφων και αστυνομικών (σε συνεργασία με την UNESCO) και η ενσωμάτωση ενότητας για την ασφάλεια των δημοσιογράφων στο πρόγραμμα σπουδών της Αστυνομικής Ακαδημίας.

Η Θεσσαλονίκη αναδεικνύεται σε περιφερειακό κόμβο εκπαίδευσης για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, ενώ η Αθήνα φιλοξενεί στοχευμένες δράσεις που απευθύνονται στους Έλληνες επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης. Μέσα από αυτές τις πρωτοβουλίες, η Ελλάδα εκπέμπει ένα σαφές μήνυμα: η ασφάλεια της δημοσιογραφίας και η ελευθερία του Τύπου δεν αποτελούν απλώς υποχρεώσεις στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής συμμόρφωσης, αλλά συνιστούν επένδυση στη δημοκρατία και στο μέλλον της ενημέρωσης. «Ο στόχος της ελληνικής κυβέρνησης είναι καθαρός: με τις νομοθετικές πρωτοβουλίες να στηρίζει τους δημοσιογράφους, αλλά και τη δημοσιογραφία, ώστε οι πολίτες να μπορούν να έχουν σωστή ενημέρωση», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης.

ΑΠΕ