Πως μειώνουν την ανεργία!

Η μείωση της επίσημης ανεργίας δεν συνεπάγεται αντίστοιχη αύξηση της πραγματικής και διατηρήσιμης απασχόλησης. To συμπέρασμα αυτό προκύπτει μέσα από μια δεύτερη ανάγνωση των δεδομένων στην ελληνική αγορά εργασίας. Παράγοντες όπως η μετανάστευση εργατικού δυναμικού στο εξωτερικό και τα επιδοτούμενα προγράμματα προσωρινής απασχόλησης συντελούν στην αποκλιμάκωση της ανεργίας, χωρίς να θέτουν τις βάσεις για διατηρήσιμες θέσεις απασχόλησης. Η εργασιακή ευελιξία; Αυξάνει την απασχόληση, με λειψές θέσεις εργασίας. Το παράδοξο της αναντιστοιχίας ανάμεσα στο ποσοστό της ανεργίας και στον ρυθμό της ανάπτυξης. Η μεταβολή του εργατικού δυναμικού ως αποτύπωμα στις στατιστικές της απασχόλησης.

Το ελληνικό παράδοξο

Τα χρόνια της κρίσης το ελληνικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά περίπου 25%, γεγονός που συνοδεύτηκε αρχικά από την απώλεια 900.000 θέσεων εργασίας, την περίοδο 2008-2013. Ακολούθως, η ανεργία στην Ελλάδα υποχώρησε στο 18,5% τον Νοέμβριο 2018, συνεχίζοντας την πτωτική πορεία της από το ανώτατο 27,7% το 2013. Η μείωση της τάξης των 10 ποσοστιαίων μονάδων θεωρείται μάλλον παράδοξη για μια οικονομία υψηλής φορολόγησης και χαμηλής ανάπτυξης έπειτα από πολυετή ύφεση.

Τη σχέση απασχόλησης και ανάπτυξης έχει καταδείξει η διεθνής εμπειρία και ειδικότερα ο λεγόμενος νόμος του Okun, ο οποίος καταδεικνύει ότι μια μεταβολή της ανεργίας κατά 1% αντιστοιχεί σε αντίστροφη μεταβολή του ΑΕΠ κατά 2%. Ωστόσο, στην περίπτωση της Ελλάδας «για κάθε ποσοστιαία μονάδα μείωσης του ΑΕΠ η ανεργία αυξήθηκε αντίστοιχα μία μονάδα» (Χρ. και Δημ. Ιωάννου). Με άλλα λόγια, στα χρόνια της κρίσης η ανεργία μειώθηκε είτε δυσανάλογα με τη μεταβολή του ΑΕΠ είτε και σε αντίθετη κίνηση με την πορεία του.

Πίσω από τις γραμμές

Στην πραγματικότητα, στη μείωση της επίσημης ανεργίας συντέλεσε ένας συνδυασμός παραγόντων που λίγο σχετίζονται με τη δημιουργία διατηρήσιμων θέσεων εργασίας.

Πρώτον, καταγράφεται σημαντική μεταβολή του εργατικού δυναμικού, η οποία προκύπτει: α) από τη δημογραφική εξέλιξη: γήρανση πληθυσμού και μαζική έξοδος σε συνταξιοδότηση, β) από την αποτροπή συμμετοχής στην αγορά εργασίας: μακροχρόνια άνεργοι οι οποίοι έχουν σταματήσει να αναζητούν απασχόληση, γ) από το brain drain: μετανάστευση εργατικού δυναμικού -και μάλιστα του πλέον καταρτισμένου και δυναμικού- στο εξωτερικό. Με τον τρόπο αυτό περιορίστηκε ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός της χώρας και άρα ο πληθυσμός που αναζητεί εργασία.

Δεύτερον, συνεχίζεται με αμείωτη ένταση η κρατική επιδότηση προσωρινής απασχόλησης μέσα από τα σχετικά προγράμματα του υπουργείου Εργασίας, γεγονός που αφαιρεί ανέργους από τους σχετικούς καταλόγους χωρίς να τους μετακινεί σε διατηρήσιμες θέσεις απασχόλησης.

————————————————————

ΣΧΟΛΙΟ: Εμπειρογνώμονες, ανεξαρτήτως ιδεολογικής προσέγγισης, εκτιμούν ότι η αύξηση 11% στον κατώτατο μισθό δεν έχει υπόβαθρο σε σχέση με την πορεία της παραγωγικότητας στην ελληνική οικονομία και αναμένεται να δημιουργήσει παρενέργειες στις επιχειρήσεις και την απασχόληση. Αναγνωρίζουν πάντως ότι για λόγους ψυχολογίας στην αγορά, θα ήταν θεμιτή μια αύξηση, η οποία όμως σε αυτήν τη φάση δεν θα ξεπερνούσε το 5%.

—————————————————————————————–

Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπ’ όψιν, ως μεταβολή που υπό συνθήκες επιδρά στις επίσημες μετρήσεις της ανεργίας, το γεγονός ότι -τουλάχιστον σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας- παρατηρείται μείωση του αριθμού των αδήλωτων εργαζομένων. Μέσα σε ένα περιβάλλον ιδιαιτέρως αυξημένων φόρων και εισφορών, μία στις δέκα επιχειρήσεις εξακολουθεί να απασχολεί αδήλωτους εργαζόμενους, και ορισμένοι εκφράζουν την ανησυχία ότι το φαινόμενο θα ενταθεί μετά την αύξηση του κατώτατου μισθού. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, η ενίσχυση των ελέγχων και η επιβολή προστίμων από το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας φέρεται να έχει οδηγήσει στη μείωση της αδήλωτης εργασίας κατά περίπου 10% την τελευταία 4ετία. Σε αυτήν την περίπτωση, εργαζόμενοι που μέχρι πρότινος εργάζονταν ως «αόρατοι» για το ασφαλιστικό και φορολογικό σύστημα, πλέον εντοπίστηκαν και δηλώθηκαν στις αρχές. Βεβαίως, στις Έρευνες Εργατικού Δυναμικού δεν υπάρχει η ερώτηση αν κάποιος δούλευε νόμιμα ή παράνομα, συνεπώς η μετακίνηση από αδήλωτη σε δηλωμένη απασχόληση συνιστά εκ των πραγμάτων μια «γκρίζα περιοχή» κι έχει μεγαλύτερη επίδραση στα στοιχεία του ΟΑΕΔ και της ΕΡΓΑΝΗ.

Η παράμετρος της ευελιξίας

Όμως στους παράγοντες αξιοσημείωτης υποχώρησης της ανεργίας, παρά την ύφεση (στην αρχή) και την ισχνή ανάπτυξη (στη συνέχεια) της ελληνικής οικονομίας, εντάσσονται και οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης, ως βασικό εργαλείο των προγραμμάτων προσαρμογής τα χρόνια που προηγήθηκαν. «Διαρθρωτικά μέτρα φαίνεται να έχουν συνεισφέρει σε μια αύξηση ανταπόκρισης της απασχόλησης στο ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης σε διάφορες χώρες της Ευρωζώνης. Πρόκειται για μέτρα που αυξάνουν την ευελιξία της αγοράς εργασίας περιορίζοντας την υπερβολική προστασία της απασχόλησης, για παράδειγμα, μειώνοντας τις αποζημιώσεις αποχώρησης ή καθιστώντας τους μισθούς πιο ευέλικτους (…) Στην Ελλάδα, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας δείχνουν να έχουν ενδυναμώσει τη σχέση απασχόλησης – ΑΕΠ μέσα σε ένα περιβάλλον δημοσιονομικής εξυγίανσης, σφιχτών δημοσιονομικών συνθηκών και υψηλής αβεβαιότητας», αναφέρεται σε έκθεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Εξ ορισμού, ο όρος «εργασιακή ευελιξία» αποτελεί νόμισμα με δύο όψεις: την ευκαιρία για απασχόληση από τη μία, την ευέλικτη σχέση εργασίας από την άλλη. Η επέκταση της εργασιακής ευελιξίας στην ελληνική αγορά εργασίας έχει αυξήσει τα κίνητρα των εργοδοτών να προσλαμβάνουν, λόγω των ευνοϊκότερων όρων που καλούνται να αντιμετωπίσουν στη σχέση με τον εργαζόμενο. Ωστόσο, η συμβολή των ευέλικτων μορφών απασχόλησης στη μείωση της ανεργίας δεν σηματοδοτεί μια οικονομία η οποία έχει ανακάμψει από την κρίση δημιουργώντας πλήρεις και διατηρήσιμες θέσεις εργασίας. Βεβαίως, η παραδοχή ότι πολλές από τις νέες θέσεις εργασίας είναι μερικής απασχόλησης δεν αναιρεί το γεγονός ότι καταγράφεται αύξηση στο σύνολο των ωρών μισθωτής απασχόλησης.

naftemporiki.gr/