ΣΑΤΙΡΙΖΟΝΤΑΣ: Άχαρη η σάτιρα!

Γράφει ο Χρήστος Μαλασπίνας

Τελικά είναι άχαρο στην δύσκολη εποχή που ζούμε  να γράφει κανείς  σάτιρα; Το ερώτημα μου γεννήθηκε (καλά να πάθω!) από μία απλή σκέψη που έκανα:  Καλά εδώ ο κόσμος χάνεται και εγώ θα συνεχίσω να γράφω σάτιρα;

Τι την ήθελα; Τη σκέψη, εννοώ…  Ασυναίσθητα, έσβησα  ό,τι είχα γράψει μέχρι τη στιγμή της εισβολής των δυνάμεων καταστολής, όχι στο πανεπιστήμιο, αλλά στο άσυλο του …μυαλού μου!.. Αυτό κανείς δεν μπορεί να το καταργήσει!!

Από όταν εφευρέθηκαν οι υπολογιστές,  πλέον το σβήσιμο έγινε πιό εύκολο και πιό απλό ακόμη και από το ίδιο το γράψιμο! Πατάς ένα τόσο δα κουμπάκι, και πάει καλιά του ολόκληρο το κείμενο!

Κάποιες φορές, μάλιστα, αυτό το «τόσο δα κουμπάκι» πατιέται και από λάθος και τότε…

Τί  είναι σάτιρα; Πολύ με απασχολεί και αυτό το ερώτημα. Ιδιαίτερα όταν συμβαίνει να παρακολουθώ  (τυχαία) στην τηλεόραση κάποιες εκπομπές που υποτίθεται ότι είναι σατιρικές.

Σάτιρα είναι τάχατες  η ακατάσχετη  βωμολοχία;  Μήγαρις είναι η παράθεση προσωπικών (ή ενίοτε και κομματικών) απόψεων;  Μήπως  είναι  μία θεατρική παράσταση εκτός θεάτρου; Μήπως είναι ένας αχταρμάς ανόμοιων καταστάσεων, πραγμάτων και προσώπων με μουσική υπόκρουση;

Μήπως σάτιρα είναι οι γκριμάτσες, οι χειρονομίες και κάποια ακατάλυπτα σχόλια, ο καθένας και το δικό του λιθαράκι;

Μήπως σάτιρα είναι ο άνευ λόγου εξευτελισμός κάποιου ατόμου (επώνυμου  ή άγνωστου, αδιάφορο) επειδή δεν έχουμε με τι άλλο να γεμίσουμε το χρόνο της εκπομπής ή επειδή δεν μπορούμε να σκεφτούμε κάτι εξυπνότερο;

Εμείς οι Έλληνες, έχουμε ανεπτυγμένο το αίσθημα του χιούμορ. Είναι το χιούμορ σάτιρα;

Στην Κεφαλλονιά, ας πούμε, ο Λασκαράτος, όταν του πέταξαν από το μπαλκόνι μπροστά στα πόδια του ένα ζευγάρι κέρατα (με προφανές νόημα) σήκωσε ατάραχος  το κεφάλι του προς  το μπαλκόνι, είδε εκεί τον Γερασιμάκη και του φώναξε: Πάλι χτενίζεσαι ορέ Γερασιμάκη;

Τι είναι σάτιρα, τα κέρατα του Γeρασιμάκη ή η ατάκα του Λασκαράτου;

Όταν, ο ίδιος, έγραφε τους «Ανθρώπινους Χαρακτήρες» δεν χρειάστηκε «διευθύνσεις και ονόματα» για να αποτυπώσει ορισμένες από τις πλέον χαρακτηριστικές –και ευρέως διαδεδομένες-  αδυναμίες, παύλα, ελλαττώματα  των Ελλήνων!

Όταν ο Σουρής έγραφε «…εγώ δηλώνω ότι δεν είμαι πατριώτης (…)  Επιτέλους, πατρίδα μου ανάμεσα σε τόσους πατριώτες, ας βρεθεί και ένας  μη πατριώτης!» δεν χρειάστηκε σκηνικά και μεταμφιέσεις  ούτε διέσυρε συγκεκριμένα άτομα,  για να σατιρίσει το βίωμα ενός ολόκληρου  λαού με μια φράση…

Βέβαια, αν κανείς ανατρέξει στον Αριστοφάνη εκεί  θα συναντήσει και  αθυροστομίες και πολλά άλλα, ακόμη κάποτε και επώνυμες υβριστικές επιθέσεις.  Το Θέμα είναι, όμως, αν εσύ είσαι  Αριστοφάνης!

Η γιαγιά μου έλεγε:  Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας! Δεν ήταν  δική της σοφία. Ούτε και ήθελε, όμως, να την περάσει ως δική της!

Ναι, ακόμα και όταν γύρω σου τα πράγματα είναι δραματικά,  μπορείς να γράψεις  σάτιρα.  Το χιούμορ, άλλωστε, έχει ιδιαίτερη αξία όταν μπορείς να το επιστρατεύεις μπροστά σε μια κρίσιμη κατάσταση. Το ταλέντο και η ευπρέπεια, όμως,  είναι σημαντικά. Αν δεν θέλεις να βιώσεις το αριστοφανικό «Ω, ποιητά των Νεφελών, ο υβρισθής εξεδικήθει»!..

(Ο «ήρωας», ευρίσκετο μέσα στο αρχαίο θέατρο όπου τον περιέλουζαν από σκηνής με τα μύρια όσα. Αντί όμως να κρυφτεί, σηκώθηκε όρθιος. Και τότε οι θεατές, ενστικτωδώς, ξέσπασαν σε ένα παρατεταμένο χειροκρότημα!).

Όταν λες στους δανειστές σου “στηρίξτε μας ή θα σας βρουν οι εφτά πληγές του Φαραώ”, σίγουρα δεν κάνεις σάτιρα. Πλάθεις κωμωδία!

Όταν λες θα αφήσω τους Τζιχαντιστές να περάσουν από τη χώρα μου για να ‘ρθουν σε σας, τότε κάνεις κακής ποιότητας χιούμορ.  Τόσο κακής,  που δεν γελάει κανείς!

Τελικά, τι είναι σάτιρα;

Να παραιτηθεί ένας Υπουργός; ή να τον παραιτήσει ένας Πρωθυπουργός;

Σάτιρα είναι να παραιτηθεί η χώρα από τη σοβαρότητά της!!!

Και μάλιστα σε …εκλογές!

Άχαρη η σάτιρα!