Ισλάμ και Ελληνορθόδοξοι Χριστιανοί (Μέρος 1ο από 4)

ΙΣΛΑΜ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ:

ΜΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΚΑΙ

ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

Δρ Νικόλαος Λάος1

Για την panhellenic Post

Τι ακριβώς σημαίνει Σαρία;

Σαρία σημαίνει ένα νομικό σύστημα το οποίο χαρακτηρίζεται από ιερότητα, διότι θεμέλιο και πηγή του αναγνωρίζεται ότι είναι το θείον και ειδικότερα, σύμφωνα με την ισλαμική θεολογία, ο Αλλάχ (Θεός). Η ειδοποιός διαφορά της σαρία από το κοσμικό Δίκαιο είναι ότι η σαρία είναι θεμελιωμένη στη μεταφυσική και στην αποκάλυψη της βούλησης του Θεού στην ιστορία μέσω των προφητών και του Μεσσία.

Συμπληρωματικά, τίθεται το ερώτημα: υπάρχει μόνο μια σαρία για όλους τους ανθρώπους; Η απάντηση του Ισλάμ είναι όχι. Στο Κοράνιο και ειδικότερα στη σούρα Ash, αναφέρεται ότι ο Αλλάχ δημιούργησε μεν την ανθρωπότητα από το αρχικό ζεύγος των Πρωτοπλάστων, Αδάμ και Εύα, αλλά άφησε τους ανθρώπους να δημιουργήσουν διαφορετικές κοινότητες‐κουλτούρες, όπως λ.χ. ένας κήπος έχει διαφορετικά λουλούδια. Στη συνέχεια, αναφέρει το Κοράνιο, ο Αλλάχ έστειλε διαφορετική σαρία σε κάθε μια διαφορετική κοινότητα, δηλαδή διαφορετικό νόμο και τρόπο ζωής. Στη γλώσσα της σύγχρονης φιλοσοφικής ανθρωπολογίας, θα λέγαμε ότι το ιερό και η μεταφυσική εκφράστηκαν με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικές ανθρωπολογικές κοινότητες. Σύμφωνα με πνευματικώς γόνιμους διδασκάλους του Ισλάμ, η προαναφερθείσα ποικιλία τύπων σαρία τελικά δοξολογεί το θείον από το οποίο πηγάζει και στο οποίο αναφέρεται και εκφράζει την αναζήτηση του ανθρώπου για το έσχατο νόημα της ζωής (βλ. π.χ. Imran N. Hosein, Methodology for the Study of the Qur’an, Trinidad and Tobago: Imran N. Hosein Publications, 2016)

Το Κοράνιο, αναγνωρίζοντας ότι υπάρχει η σαρία των Μουσουλμάνων, η σαρία των Χριστιανών και η σαρία των Ιουδαίων, απαγορεύει την επιβολή της μιας σαρία επάνω στην άλλη, ως ασέβεια. Το Κοράνιο επιτάσσει τον σεβασμό της αιωνιότητας και την αναφορά στο αιώνιο κατά τη δημιουργία νομικού πολιτισμού εν χρόνω και τόπω. Αυτό εννοεί όταν κάνει λόγο για την εφαρμογή της σαρία, και όχι την καταναγκαστική επιβολή ενός φορμαλιστικού συστήματος επάνω σε όλους τους ανθρώπους. Ο μιλιταριστικός/τρομοκρατικός τζιχαντισμός, ο Ουαχαμπισμός (η κυρίαρχη ισλαμική πουριτανική σέκτα της Σαουδικής Αραβίας) και ο Σαλαφισμός (μια σέκτα που προέρχεται από τον Ουαχαμπισμό και διδάσκει την κατά λέξη, κυριολεκτική ερμηνεία των ισλαμικών Γραφών, αποκλείοντας τη συμβολική σκέψη) είναι προϊόντα δυτικών επιδράσεων και δυτικών προγραμμάτων χειραγώγησης του ισλαμικού κόσμου. Ο μεν Ουαχαμπισμός είναι μια ισλαμική σέκτα κατ’ εικόνα του αγγλοαμερικανικού Πουριτανισμού, ο δε Βρετανός Γουίλφρεντ Μπλαντ (Wilfred Scawen Blunt),

συγγραφέας, εξερευνητής, φίλος του Βρετανού πολιτικού Γουίνστον Τσόρτσιλ (Winston Churchill) και συνεργάτης του Βρετανού κατασκόπου σερ Έντουαρντ Μάλετ (Sir Edward Malet) στην Αίγυπτο καθώς και του Βρετανού κατασκόπου και προξένου σερ Ρίτσαρντ Μπάρτον (Sir Richard Burton) στη Δαμασκό της Συρίας, ήταν ο διαχειριστής του Τζαμάλ αντ‐Ντιν αλ‐Αφγκάνι (Jamal ad‐Din al‐Afghani) και του μαθητή του, Μουχαμάντ Αμπντού (Muhammad Abduh), οι οποίοι ήταν ιδρυτές της φονταμενταλιστικής ισλαμικής παράδοσης που ονομάζεται Σαλαφισμός. Ο κυριολεκτισμός του Σαλαφισμού ομοιάζει προς τον κυριολεκτισμό ορισμένων προτεσταντικών κοινοτήτων (Protestant literalism).

Σε αντιδιαστολή προς τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουν το Ισλάμ οι διάφορες πολιτικοποιημένες ισλαμικές σέκτες, οι οποίες επιχειρούν να συνθέσουν το Ισλάμ με τη νεωτερική δυτική πολιτική σκέψη (ειδικά με δυτικές θεωρίες περί εθνικισμού και ιμπεριαλισμού), υποτάσσοντας τη θεολογία σε ιστορικές και ειδικότερα πολιτικές σκοπιμότητες, η ουσία της σαρία είναι ότι ο Αλλάχ είναι κυρίαρχος (αλ‐Μαλίκ) και όχι τα κράτη ή οι πολιτικές εξουσίες. Συνεπώς το κράτος και όλοι οι θεσμοί του πρέπει να υπακούν στην ύπατη αρχή και στον ύπατο νόμο, που είναι η αρχή και ο νόμος του Αλλάχ. Εξ ου και η νεωτερική αντίληψη σύμφωνα με την οποία το έθνος‐κράτος είναι κυρίαρχος θεσμός, δηλαδή υπέχει θέση θεού, αποτελεί για το Ισλάμ βλασφημία («σιρκ»).

Όταν, λοιπόν, το Ισλάμ ομιλεί περί χαλιφάτου, εννοεί ένα πολιτικό υποκείμενο που αναγνωρίζει την κυριαρχία τού Αλλάχ (και όχι του έθνους‐κράτους) και τηρεί τη σαρία ως πηγή και θεμέλιο του νομικού του συστήματος. Παρόμοιο σύστημα εφαρμόστηκε επί μακρόν και στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, στο πλαίσιο της λεγόμενης συναλληλίας Κράτους Εκκλησίας. Μια αρχαία ελληνική εκδοχή της «σαρία» βρίσκουμε στην τραγωδία Αντιγόνη του Σοφοκλή, όπου η Αντιγόνη υπερασπίζεται το θείο Δίκαιο («ελληνική σαρία») απέναντι στο θετό Δίκαιο του Βασιλέα Κρέοντα, που εκφράζει τη βούληση και τις σκοπιμότητες μιας εφήμερης πολιτικής εξουσίας. Η έννοια της σαρία απαντά για πρώτη φορά στην ελληνική φιλοσοφία στα σωζόμενα των Προσωκρατικών και συγκεκριμένα στον Ελεάτη Παρμενίδη με τον όρο Θέμις‐Δίκη (Β1:28 και Β8:32). Εξηγεί σχετικά η Άννα Κελεσίδου: «Η αποκαλυπτική γλώσσα των μυστηρίων, η παρουσία της θεάς και η αντίθεση “απ’ ανθρώπων εκτός πάτου” επιτρέπει να καταλάβομε τον όρο θέμις με την πρωταρχική του σημασία, δηλαδή του θεϊκού νόμου, αντίθετα από τον νόμο τον ανθρώπινο που τίθεται από τη συνήθεια ή τη χρήση» (βλ. Ά. Κελεσίδου, Μελετήματα Προσωκρατικής Ηθικής, Εκδ. Ακαδημίας Αθηνών, 1994, σελ. 42). Επίσης, η Άννα Κελεσίδου επισημαίνει τα εξής: «Στον Όμηρο ο όρος θέμις (ετυμολογικά από το θεσμός…) χρησιμοποιείται για να δηλώσει τη δικαιοσύνη… Ο δικαστής εκδίδει την απόφασή του σύμφωνα με τους θεσμούς, που κατάγονται από τον Δία, και δημιουργεί κανόνες σύμφωνα με τη γνώση του περί εθιμικού νόμου» (Ά. Κελεσίδου, όπ.π., σελ. 106).

Στον Χριστιανισμό, η έννοια της σαρία έχει να κάνει με το δόγμα της κυριαρχίας τού Θεού. Η κυριαρχία ανήκει στον Θεό και όχι σε ιστορικούς θεσμούς. Συγκεκριμένα, ο Αδελφόθεος Ιάκωβος, στην Καθολική Επιστολή του, ομολογεί ότι ο Χριστός είναι ο κυρίαρχος «νομοθέτης και κριτής, ο δυνάμενος σώσαι και απολέσαι» (Ιακώβου, 4:12).

Σύμφωνα με το Ισλάμ, πηγή και θεμέλιο του Δικαίου είναι ο Αλλάχ, δηλαδή ο Θεός, αλλά το Δίκαιο επεκτείνεται και αναπτύσσεται περαιτέρω, στο πλαίσιο της ιστορικότητας, από τους ανθρώπους. Με άλλα λόγια, υπάρχει ένας πυρήνας του Δικαίου και ειδικότερα της σαρία, που πηγάζει από τον Αλλάχ και βασίζεται στην αποκεκαλυμμένη βούληση αυτού, και από εκεί και πέρα οι άνθρωποι παράγουν πρόσθετους κανόνες Δικαίου σύμφωνα με τις ιστορικές συνθήκες, πάντοτε όμως σε συμφωνία με τον πυρήνα της σαρία.

Γενικά, το Δίκαιο χρειάζεται τη μεταφυσική για να έχει μια σταθερή βάση, δηλαδή έναν σκληρό πυρήνα απολύτων αξιών και αρχών, από τις οποίες θα παράγονται οι επιμέρους κανόνες Δικαίου, όπως λ.χ. στα μαθηματικά παράγονται τα επιμέρους θεωρήματα από έναν σκληρό πυρήνα αξιωμάτων. Σύμφωνα με την ορολογία του Ισλάμ, το μεταφυσικό θεμέλιο του Δικαίου ονομάζεται σαρία. Χωρίς ένα μεταφυσικό θεμέλιο, δηλαδή χωρίς μια σαρία, το Δίκαιο αποβαίνει έρμαιο πολιτκών σκοπιμοτήτων και εφήμερων κοινωνικών συμμαχιών ισχύος, εκβάλλει δε αναγκαστικά στο μηδέν (βλ. Νικόλαος Λάος, Μεθεξιολογία: Φιλοσοφική Θεολογία και Θεολογική Φιλοσοφία για τη Θέωση της Ανθρωπότητας, Αθήνα: Εκδόσεις Δίαυλος, 2017).

Η ύπαρξη ενός μεταφυσικού θεμελίου του δικαίου αποτρέπει την τυραννία, διότι σημαίνει ότι η πηγή και το κριτήριο του νομικού πολιτισμού είναι υπερβατικά, δηλαδή δεν είναι στο χέρι καμιάς κοσμικής εξουσίας. Έτσι, ο άνθρωπος αποκτά μια ιερότητα, την οποία δεν μπορεί να του αμφισβητήσει ή αφαιρέσει καμιά κοσμική εξουσία, εφόσον αυτή η ιερότητα του ανθρώπου δεν πηγάζει από οποιαδήποτε κοσμική εξουσία, ώστε να μπορεί μια κοσμική εξουσία να του την πάρει πίσω, αλλά από το ίδιο το Απόλυτο (βλ. Νικόλαος Λάος, Μεθεξιολογία: Φιλοσοφική Θεολογία και Θεολογική Φιλοσοφία για τη Θέωση της Ανθρωπότητας, Αθήνα: Εκδόσεις Δίαυλος, 2017, κεφάλαιο 7). Αυτή είναι η θεμελιώδης λογική της σαρία στην αυθεντική εκδοχή της. Αυτήν τη λογική εξέφρασε, με τον δικό του τρόπο, και Μπέντζαμιν Φράνκλιν (Benjamin Franklin), ένας από τους Πατέρες των Η.Π.Α., όταν υποστήριξε ότι «ο άνθρωπος τελικά θα κυβερνηθεί ή από τον Θεό ή από τυράννους» («Man will ultimately be governed by God or by tyrants»). Στο ίδιο πνεύμα, ο Γουίλιαμ Πεν (William Penn), ο Αγγλοαμερικανός επιχειρηματίας, φιλόσοφος και ιδρυτής της βρετανικής επαρχίας και μετέπειτα αμερικανικής Πολιτείας της Πενσιλβάνια, αποφάνθηκε ότι «οι άνθρωποι πρέπει να επιλέξουν να κυβερνηθούν από τον Θεό, ή να καταδικάσουν τους εαυτούς τους να κυβερνηθούν από τυράννους» («Men must choose to be governed by God, or condemn themselves to be ruled by tyrants»).

Αύριο: Το Ισλάμ απέναντι στον Ελληνισμό και την Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη

1 Ο δρ Νικόλαος Λάος είναι φιλόσοφος και σύμβουλος νοοπολιτικής. Μεταξύ άλλων, είναι ο συγγραφέας του βιβλίου Μεθεξιολογία: Φιλοσοφική Θεολογία και Θεολογική Φιλοσοφία για τη Θέωση της Ανθρωπότητας (Αθήνα: Εκδόσεις Δίαυλος, 2017), το οποίο, to 2016, εκδόθηκε στα αγγλικά από την εκδοτική εταιρεία Pickwick Publications του αμερικανικού εκδοτικού ομίλου Wipf and Stock Publishers: http://wipfandstock.com/methexiology.html Για την ελληνική έκδοση, βλ.: http://www.diavlos-books.gr/product/1027/metheksiologia-filosofiki-theologia-kai-theologiki-filosofia-gia-ti-theosi-tis-anthropotitas-