Διασώζοντας την ιστορική μνήμη των Ελλήνων της Αυστραλίας

Μελβούρνη.- Μπροστά στον κίνδυνο να περάσουν στην ιστορική λήθη οι μνήμες και οι εμπειρίες των Ελλήνων μεταναστών τις δεκαετίες ’50 και ’60, ο πανεπιστημιακός Νικόλας Δουμάνης, έχει αναλάβει να καταγράψει το αρχείο αυτής της γενιάς που σημάδεψε την ελληνική παρουσία στην Αυστραλία.

Πρόκειται για ένα πρωτοπόρο εγχείρημα που παίρνει σιγά-σιγά μορφή, χάρη στην εντατική έρευνα του ακαδημαϊκού και με την υποστήριξη του State Library και του Πανεπιστημίου Νέας Νότιας Ουαλίας, όπου ο κ. Δουμάνης διατηρεί θέση αναπληρωτή καθηγητή της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών.

Όπως εξηγεί ο πανεπιστημιακός, σε αντίθεση με τη συγκροτημένη καταγραφή των μεταναστευτικών πληθυσμών πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η εποχή που είδε το μεγαλύτερο κύμα νεοαφιχθέντων από την Ελλάδα στην Αυστραλία έχει παραμεληθεί από τους ερευνητές, αφήνοντας σημαντικό κενό στην μεταπολεμική μεταναστευτική ιστορία.

Ο λόγος για τους χιλιάδες που κατέφθασαν στη «χώρα της Επαγγελίας» διαφεύγοντας είτε από τον πόλεμο είτε από την φτώχεια, με την ελπίδα να βρουν εδώ μια καλύτερη ζωή.

«Έρχονταν, συνήθως, μέσω πλοίου κουβαλώντας όλη τους τη ζωή μέσα σε μια μικρή βαλίτσα. Οι περισσότεροι ξεκινούσαν ως εργάτες, όμως κατάφεραν μέσα σε μικρό διάστημα να αγοράσουν τα δικά τους σπίτια, να δημιουργήσουν οικογένειες και να στήσουν επιχειρήσεις ή, ακόμη, να βοηθήσουν άλλους πίσω στην πατρίδα.

Όλοι βίωσαν διακρίσεις και ρατσισμό, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, ήταν μια ξένη χώρα και δεν σου έδινε κάτι πίσω εάν δε δούλευες σκληρά και οι Έλληνες έκαναν ακριβώς αυτό. Εργάστηκαν σκληρά για να κατακτήσουν το αυστραλιανό όνειρο, θα έλεγα μάλιστα πως με διάφορους τρόπους το διαμόρφωσαν».

Τρανταχτό παράδειγμα είναι τα ελληνικά milk bars που άνθισαν στη χώρα, λέει ο κ. Δουμάνης στο «Νέο Κόσμο», προσθέτοντας ότι είναι αυτές ακριβώς οι ιστορίες απλών, καθημερινών ανθρώπων που οδήγησαν σε εξέλιξη και ευημερία όχι μόνο μέσα στην ελληνική παροικία αλλά και σε ολόκληρη την κοινωνία της Αυστραλίας.

Αυτό υπήρξε και το πρωταρχικό κίνητρο για τη δημιουργία ενός αρχείου που θα διασώσει αυτή την ιστορική κληρονομιά.

Η ιδέα προέκυψε πριν από τρία χρόνια, όταν ο κ. Δουμάνης συνειδητοποίησε ότι οι επιχορηγήσεις για μαθήματα Ελληνικών που επιτύγχανε το Πανεπιστήμιο Νέας Νότιας Ουαλίας έμεναν αναξιοποίητες, οπότε σκέφτηκε ότι οι πόροι θα μπορούσαν να διοχετευθούν στη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων ξεκινώντας από την Ελληνική Κοινότητα Σίδνεϊ με την προσδοκία να επεκταθεί και στις υπόλοιπες Πολιτείες.

Ο ακαδημαϊκός ήταν αποφασισμένος να επιστρατεύσει οποιοδήποτε υλικό βρισκόταν στη διάθεση της Πολιτειακής Βιβλιοθήκης (State Library) -από επιστολές και καρτ-ποστάλ έως και βιντεοσκοπήσεις και επίσημα έγγραφα-, φέρνοντας στην επιφάνεια μια εκτεταμένη συλλογή σπάνιας ιστορικής αξίας.

Ενδεικτική είναι μια συλλογή 78 μαρτυριών Ελληνίδων που έφτασαν στην Αυστραλία για να παντρευτούν, με διαδοχικές συνεντεύξεις το 1965 με την άφιξή τους, τη δεκαετία του ’70 και του ’90 και τελευταία πριν από επτά χρόνια.

«Μέσα από αυτές τις ιστορίες, μπορούμε να δούμε την εμπειρία μιας νεαρής γυναίκας καθ’ οδόν προς την Αυστραλία για να παντρευτεί κάποιον στην άλλη άκρη της Γης, που πιθανόν δεν είχε συναντήσει ξανά στη ζωή της. Κατόπιν, πώς τα συναισθήματα και η κατάστασή τους άλλαξαν αφότου παντρεύτηκαν, μεγάλωσαν τα παιδιά τους, έχασαν αγαπημένους και ούτω καθεξής. Είναι ένα υπέροχο αρχείο, πραγματικό χρυσάφι που βρισκόταν παρατημένο στο γκαράζ κάποιου προτού ανακτηθεί από το State Library» αναφέρει ο κ. Δουμάνης.

Παρ’ότι το αρχικό ποσό χρηματοδότησης ήταν αρκετό για να τεθούν τα θεμέλια του πιλοτικού προγράμματος, η οικονομική υποστήριξη της ευρύτερης κοινότητας κρίνεται απαραίτητη για τη συνέχισή του.

Το επόμενο στάδιο του εγχειρήματος είναι η δημιουργία ενός αρχείου που θα συγκεντρώνει πηγές από διάφορες ενώσεις, ομάδες και οικογένειες της ελληνοαυστραλιανής παροικίας, ενώ θα συνοδεύεται από μια συλλογή περίπου 200 προφορικών συνεντεύξεων πρώτης γενιάς μεταναστών που αντικατοπτρίζει τις αξίες, τις ιδέες, τα συναισθήματα και τα κίνητρα αυτών των ανθρώπων που πάλεψαν για το καλύτερο μέλλον των παιδιών τους.

Παράλληλα, προβλέπεται η δημιουργία μιας διαδικτυακής διαδραστικής έκθεσης και η έναρξη διαδικτυακών μαθημάτων ελληνοαυστραλιανής ιστορίας για τους φοιτητές του Πανεπιστημίου Νέας Νότιας Ουαλίας, με υλικό που πηγάζει -μεταξύ άλλων- και από τις προσωπικές εξιστορήσεις των μεταναστών.

Όπως επισημαίνει ο κ. Δουμάνης, η διάσωση και αναβίωση αυτής της πολύτιμης ιστορικής μνήμης έχει πολλαπλή σημασία: να εδραιώσει την παρουσία της ελληνικής παροικίας και την προσφορά της στη σύγχρονη αυστραλιανή κοινωνία, να αναδείξει την εξέλιξη της διασποράς ως αναπόσπαστου κομματιού της ελληνικής ιστορίας και, τέλος, να λειτουργήσει ως πυξίδα για τις νεότερες γενιές.

«Αυτές οι ιστορίες είναι σημαντικές γιατί τα παιδιά σας και τα εγγόνια σας δεν πρέπει να τις θεωρούν δεδομένες. Οφείλουν να γνωρίζουν για τους αγώνες και τις προκλήσεις που οι πρόγονοί τους αντιμετώπισαν και για τη συνεισφορά τους στο έθνος μας».

*Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το αρχείο και πώς μπορείτε να διασώσετε την οικογενειακή σας ιστορία, μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον αναπληρωτή καθηγητή Νίκο Δουμάνη στην ηλεκτρονική διεύθυνση n.doumanis@unsw.edu.au

**Εάν επιθυμείτε να κάνετε δωρεά προς στήριξη του εγχειρήματος, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα https://donate.grassrootz.com/unswaustralia/greek-australian-archive