Μετά την Ηλέκτρα του Σοφοκλή έπεται συνέχεια με τη Μηδεία του Ευριπίδη

Της Ευτυχίας Λοϊζίδη*

Μετά την επιτυχημένη θεατρική παράσταση Ηλέκτρα του Σοφοκλή  του Παγκύπριου που έλαβε χώρα στην Νέα Υόρκη έπεται συνέχεια με τη Μηδεία του Ευριπίδη 2019 .

Ο καταστροφικός εναγκαλισμός με τον πολιτισμένο άπληστο κόσμο.
Τέχνη και ζωή διαπλέκονται αδιάκοπα.

Αλήθεια τι ενώνει; Λένε πως σκοπός της είναι να ενώσει το αγεφύρωτο χάσμα. Και για να είναι χάσμα σημαίνει ότι είναι δύσκολο να ενωθεί. Και αυτό διότι οι κατευθύνσεις είναι άκρος διαμετρικά αντίθετες. Δεν θα επιχειρήσω να αποδείξω στο παρόν κείμενο ότι τα ετερώνυμα έλκονται, ή πως και οι δυο όψεις είναι όψεις του ίδιου νομίσματος. Αλλα θα προσπαθήσω αφου ξεχωρίσω να διευκρινήσω τί στην ευχή μπορεί να ενώνει μια γέφυρα. Τον πολιτισμό με τον κανιβαλισμο; Αν αντίθετο του πολιτισμού μπορεί να λεχθεί κατι τέτοιο. Τη δύναμη με την αδυναμία; Και τα δυο μου είναι αρκετά προσοδοφόρα μιας και ταιριάζουν με τα συγκείμενα.

“Make America Great Again”  vs “επιστροφή στην χαμένη μητριαρχία”
Με το πέρασμα του ανθρώπου απο τη μυστικοπάθεια στην εξέταση και κατανόηση του κόσμου η άμεση σχέση μύθου θρησκείας περιορίστηκε χάνοντας τον πρωτόγονο ιερό της χαρακτήρα. Εντούτοις ο μύθος παραμένει στενά συνδεδεμένος με τον λόγο τον προφορικό και την παράδοση φτάνοντας να  διεισδύσει έντονα στην τέχνη και τη λογοτεχνία.
Πολλές ήταν οι φορές όπου ο λόγος αυτός μετασχηματίστηκε και μεταμορφώθηκε στη διάρκεια της ιστορίας με σκοπό να καταγράψει πτυχές και απόψεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Για αυτό λοιπόν είναι κοινά αποδεκτό πως οι σχέσεις μύθου- τέχνης συνθέτουν ένα περίπλοκο κεφάλαιο όπου υπεισέρχονται κι άλλοι επιστημονικοί κλάδοι.
Δεν είναι τυχαίο που ακόμη και σήμερα ο μύθος διαμέσου της λογοτεχνίας καταφέρνει να ασκεί επιρροή στην ανθρώπινη σκέψη.

Ο μύθος της Μηδείας επίκαιρος σε όλα τα επίπεδα.

Ο μύθος της Μήδειας εξακολουθεί να σκιαγραφεί μια σχετική ακαμψία παρά τις όποιες μεταμορφώσεις και παραλλαγές που έχει υποστεί απο την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
Σίγουρα στο άκουσμα και μόνο του ονόματος της φέρνει στο νου κανεις το αποτέλεσμα της μυθικής αφήγησης, δηλ περιορίζεται στο φόνο δυο μικρών παιδιών απο τη μητέρα τους σαν αντεκδίκηση προς τον άπιστο συζυγο –πατέρα,  τον Ιάσονα.
Δεν είναι λίγοι και  αυτοί που έχουν ενστερνιστεί πως ο θάνατος των παιδιών υποδηλώνει το τέλμα της ηθικής κατάπτωσης, και πως ο αφανισμός της μάνας ( γιατί αφανίζεται η Μήδεια θα μιλήσω σε άλλο κεφάλαιο για αυτό), λειτουργεί σαν ύβρις, σαν κάθαρση και νίκη της παράδοσης απέναντι των νέων αντιλήψεων. Πρόκειται για ένα θάνατο που πηγάζει τόσο απο συναισθήματα πάθους, ζήλιας, προδομένος αγάπης, αλλά και απο τύψεις της ανθρώπινης συνείδησης. Απο έναν ορθολογισμό που καταδυναστεύει το συναισθηματισμό. Και εδώ ξεκινούν όλα. Ποιός ο ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ και ποιός ο ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΣΜΟΣ;
Είναι αναγκαίο να αναφερθεί πως η λογική της πατριαρχίας διαστρέβλωσε τον μύθο της Μηδείας, μιας και δεν μπορούμε να παραμελήσουμε το κοινωνικό-πολιτισμικό πλαίσιο μεσα στο οποίο αναπαράγεται πάντοτε ο μύθος. Και γιατί;

Διερωτώμαι: τα παιδιά της Μήδειας τα εξόντωσε η μητέρα τους εξαιτίας της ζηλοτυπίας; Τότε είναι σαν να μου λέτε πως η άνοδος του Ισλάμ (απο την γέννηση του) και ο καταστροφικός εναγκαλισμός των θρησκειών που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος έγκειται στο όνομα αν όχι παταπων ιδεολογιών τουλάχιστον κατώτερης φύσης. Κι όμως δεν είναι έτσι, (γιατί αν είναι θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε το τί πιστεύουμε).

Έτσι λοιπόν η Μήδεια εκδικείται στο όνομα της εξουσίας της πολιτικής και της ανδροκρατούμενος αντίληψης φτάνοντας στο σημείο να τονίσω πως η μυθική κατάληξη του δράματος παιδοκτονία-άρμα δρακόντων δεν αποτελεί μόνο ένα τέλος αλλά και μια απάντηση : είναι πια μέρος της ζωής (τρομοκρατία) και όχι μέρος του μύθου και της μαγείας.
Για αυτό λοιπόν κρίνω αναγκαίο πως η διεξοδική ανάλυση τόσο των χαρακτήρων και των πράξεων τους όσο φυσικά και του ίδιου του μύθου μπορεί να σκιαγραφήσει, να εκφράσει με τις λεπτομερείς μετακινήσεις και παραλλαγές αν θέλετε τις λεγόμενες αλληγορικες αναγνώσεις , εποχές, οράματα, ιδεολογίες ποικίλες και επίκαιρες.

Ο Νίκος Μούγιαρης πιστεύει στο αρχαίο δράμα. Το κέντρο συνειδητοποίησης της ανθρώπινης ευθύνης. Γιατί η ζωντανή παράδοση από την οποία απορρέει  η ανθρωπιστική σκέψη δεν μπορεί στις μέρες μας να διατηρηθεί χωρίς μια δραστηριότητα συγκεντρωμένη σε κάποιο χώρο. Επεται συνέχεια εδώ στη Νέα Υόρκη για ακόμα μία θεατρική παράσταση της Μηδείας .Εν τέλη, ο σκοπός αυτής της μεγαλόπνοης προσπάθειας από τον κύριο Μούγιαρη συνεπικουρούμενη από τον Πρόεδρο του Παγκύπριου Συνδέσμου Αμερικής κυρίου Φίλιπ Κρίστοφερ γίνεται σε αυτή τη χώρα  σε ένα καλλιεργημένο κοινό που θα έχει εκτός της νοημοσύνης που διαθέτει, συνείδηση των ευθυνών του, την ικανότητα να τις αναλάβει και δύναμη επιρροής. Ένα κοινό που θα μπορεί να επηρεάσει αποφασιστικά το πνευματικό και ψυχικό κλίμα μέσα στο οποίο οι πολιτικοί και οι κυβερνήτες διαμορφώνουν τις απόψεις τους, κάνουν τις εκτιμήσεις τους, καταστρώνουν τα προγράμματά τους και τα εκτελούν. Η θεωρία  λοιπόν του δημιουργού του θεατρικού τμήματος του Παγκύπριου είναι με άλλα λόγια κυκλική. Αυτή η εξυψωτική δύναμη που ισχυρίζεται πως υπάρχει στην αρχαία τραγική ποίηση πρέπει να αναγνωρίζεται ακαριαία από τον θεατή.Η Ιστορία έχει δείξει πως καμία χώρα δεν προόδευσε περιστοιχιζόμενη από μεγαλύτερους ή μικρότερους εχθρούς. Καθώς επίσης έχει δείξει πως μέσα από την πολυδιάστατη και πολυμερή διπλωματία μπορούμε και να διασφαλίσουμε τα συμφέροντα του λαού μας αλλά και να διαδραματίζουμε σημαντικό ρόλο μέσα από τις πρωτοβουλίες μας. Κρατώντας αδιάσπαστη την ιστορική συνέχεια θα λύνουμε ευκολότερα μερικά ιστορικά προβλήματα  (κλίμα πόλωσης), έως ότου να φτάσουμε στο σύγχρονο οργανωμένο Ελληνισμό στην Αμερική.

Θα μπορούσε λοιπόν να πει κανείς για το αρχαίο ελληνικό θέατρο πως η λαμπρότητα του
είναι αδιαμφισβήτητη, έχει την ακατάλυτη ποιότητα του διαμαντιού, και δεν πρόκειται ποτέ να σβήσει ή να επισκιασθεί.

Τέλος, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στο σώμα του Παγκύπριου Συνδέσμου Αμερικής (με την ευκαιρία συμπλήρωσης 43 χρόνων από την ίδρυσή του), που  εμπράκτως δεν ξεχνά πως η ψυχή της Κύπρου βρίσκεται άδικα μακριά από το σώμα της!

*Η Ευτυχία Λοϊζίδη είναι σκηνοθέτης-ηθοποιός.